مطالعه مضامین دعاهای دعاکنندگان در قرآن کریم و آموزه‌های تربیتی مبتنی بر آن

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزشی معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 استادیار گروه آموزشی معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

دعا در نگاه قرآنی، رویکردی است برای تقرب و تعالی به خداوند و در بعد دنیایی، اثرات تربیتی فراوانی برای انسان دارد. توجه به دعا به‌عنوان رویکردی تربیتی می‌تواند در راستای تأمین اهداف و آموزه‌های مرتبط با تربیت، راهگشا باشد. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر، شناخت دسته‌بندی دعاکنندگان در قرآن، جهت استخراج توصیف محتوای دعاهای آن‌ها و استنباط آموزه‌های تربیتی مرتبط می‌باشد. برای دست‌یابی به این منظور و به دلیل چندوجهی بودن مقاله حاضر، روش پژوهش، ترکیبی از روش‌های توصیفی در بخش رجوع به آیات قرآن، تحلیل و کدگذاری داده‌ها به روش تجزیه و تحلیل کلایزی و از طریق نرم‌افزار MAXQDA و استنباط در بخش آموزه‌های تربیتی است. به‌عبارتی، محققان در مرحله اول، خوانشی کامل از کلیه آیات قرآن داشته و سپس داده‌های مستخرج مرتبط با بحث دعاکنندگان را کدگذاری و دسته‌بندی نموده و توصیفات نهایی استخراج شده مربوط به هر دسته را جهت استنباط آموزه‌های تربیتی مرتبط، مورد استناد قرار داده‌اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که 106 کد باز در رابطه با دعاکنندگان در آیات قرآن وجود دارد که در قالب سه دسته پیامبران، عامه انسان‌ها و غیر انسان‌ها کدگذاری شده‌اند. سه دسته فوق در مرحله بعد به شانزده دسته تقسیم شده‌اند. سپس از این داده‌ها، ده نکته تربیتی استخراج گردید که در قالب شامل موارد زیر می‌باشد: آموزه آموزش دعا، آموزه جمع‌گرایی در دعا، آموزه دعای دسته‌جمعی، آموزه خانواده‌گرایی در دعا، آموزه بیان غیرمستقیم، آموزه بیان شرطی، آموزه نهی محال در دعا، آموزه کمال‌گرایی، آموزه محتوای مهم و آموزه جلب رأفت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Typology of Supplicants in the Qur'an and the Educational Teachings Derived from It

Abstract:
In the Qur'anic view, prayer is an approach to get closer to and exalt God, and in the worldly dimension, it has numerous educational effects on humans. Considering prayer as an educational approach can help in achieving goals and teachings related to education. In this regard, the aim of the present research is to identify the typology of supplicants in the Qur'an to extract the descriptive content of their prayers and infer related educational teachings. To achieve this goal, and due to the multifaceted nature of the present article, the research method is a combination of descriptive approaches in referencing the Qur'anic verses, data analysis, and coding using the Colaizzi method through MAXQDA software, as well as inference in the section on educational teachings. In the first stage, the researchers conducted a thorough reading of all the verses of the Qur'an, then coded and categorized the extracted data related to supplicants, and referenced the final descriptions of each category to infer related educational teachings. The research results indicate that there are 106 open codes related to supplicants in the Qur'anic verses, which are coded into three categories: prophets, common people, and non-human entities. These three categories are further divided into sixteen subcategories. From this data, ten educational teachings have been extracted, including: the teaching of prayer education, the teaching of collectivism in prayer, the teaching of communal prayer, the teaching of family-centered prayer, the teaching of indirect expression, the teaching of conditional expression, the teaching of avoiding the impossible in prayer, the teaching of perfectionism, the teaching of important content, and the teaching of attracting mercy.

Keywords: prayer, supplicants, Qur'an, educational teachings

دوره 3، شماره 5
اسفند 1402
صفحه 191-215
  • تاریخ دریافت: 20 فروردین 1403
  • تاریخ بازنگری: 10 اردیبهشت 1403
  • تاریخ پذیرش: 01 تیر 1403
  • تاریخ انتشار: 27 اسفند 1402