براساس تعریف کمیتۀ بین‌المللی اخلاق انتشار (COPE)، سرقت علمی (Plagiarism) به استفادۀ غیرعمدی یا دانسته یا بی‌ملاحظه از کلمه‌ها، ایده‌ها، عبارت‌ها، ادعاها یا استنادهای دیگران بدون قدردانی و توضیح و استناد مناسب به اثر، صاحب‌اثر یا سخنران ایده گفته می‌شود. ازاین‌رو انتظار می‌رود که نویسندگان آثار علمی در اثر خود استفاده از آثار دیگران را با دقت ثبت کنند و این استفاده را به نحو متناسب به آگاهی مخاطبان برسانند تا علاوه بر حفظ صداقت، از اتهام فریبکاری، سهل‌انگاری وسرقت علمی مصون بمانند.
******************************
لینک متن اصل آیین نامه COPE به زبان اصلی از سایت http://publicationethics.org
جهت مشاهده نمودار آئین نامه اخلاقی «COPE» به زبان فارسی روی کلمه اینجا کلیک کنید.
******************************
موارد زیر مصداق سرقت علمی به‌شمار می‌آیند:
- ثبت مقالۀ دیگری به نام خود
- درج نام نویسندگان و پژوهشگرانی که در مقاله نقشی ندارند.
- کپی‌برداری یا تکرار بخش‌های قابل‌توجهی از مقالۀ دیگر (حتی اگر مقالۀ کپی‌شده و بدون ارجاع مربوط به یکی از نویسندگان مقالۀ جدید باشد.(
- طرح نتیجه‌های حاصل از پژوهش‌های دیگران به نام خود
- چاپ تکرای یک مقاله از سوی یک نویسنده در چند نشریه
- بیان نتیجه‌های نادرست و خلاف یافتههای علمی یا تحریف نتیجه‌های حاصل از پژوهش
- استفاده از دادههای نامعتبر یا دست‌کاری در دادههای پژوهش
برخورد با سرقت علمی
موارد سرقت علمی توسط مسئولان نشریه بررسی می‌شود. به‌علاوه برای حراست از اعتبار و زحمات دیگر پژوهشگران، بدون هیچ تساهل و چشمپوشی با توجه به میزان سرقت علمی به شرح ذیل برخورد قانونی می‌گردد:
- مقاله رد خواهد شد و در صورت چاپ از روی سایتها برداشته خواهد شد.
- طی یک نامۀ رسمی پروندۀ سرقت علمی با سایر دانشگاهها و نشریه‌های داخلی و خارجی مرتبط به اشتراک گذاشته خواهد شد.
- مراتب طی یک نامۀ رسمی به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC(، دانشگاهها، مؤسسهها، نشریهها و هر محلی که نویسندگان از امتیاز چاپ این مقاله استفاده کردهاند، اطلاع داده خواهد شد.
وظایف و مسئولیت‌های نشریه
- «کهن نامه ادب پارسی» متعهد است که تصمیمات اتخاذشده در رابطه با رونوشت‌های ارسال‌شدۀ مقاله‌ها تنها براساس داوری‌های تخصصی و حرفه‌ای بوده و از علایق شخصی به دور باشد.
- این نشریه متعهد به حفظ صیانت از سوابق دانشگاهی و تحقیقاتی است.
- این نشریه رعایت اصول اخلاقی از سوی سردبیر، دبیران علمی، هیئت‌تحریریه و داوران را کنترل می‌کند.
- این نشریه پیوسته در حال بررسی مقالات برای جلوگیری از سرقت ادبی، تقلب و سوء‌رفتارهای احتمالی است.
- این نشریه در مواقع نیاز اصلاحات، توضیحات و واپس‌گیری‌های لازم را انجام خواهد داد.
- این نشریه در صورت اثبات هر سوء‌رفتار با آن برخورد خواهد کرد.
وظایف و مسئولیت‌های سردبیر و دبیران علمی
- دبیران علمی این نشریه باید رونوشت‌های ارسال‌شده را تا هنگام انتشار، به‌طور محرمانه نگه دارند.
- سردبیر، دبیران علمی و داوران تصمیمات موردنظر در رابطه با انتشار یا عدم انتشار یک رونوشت را اتخاذ می‌کنند.
- دبیران علمی این نشریه باید اصل بی‌نامی داوران را حفظ کنند.
- دبیران علمی این نشریه باید از تعارض منافع جلوگیری کنند.
- دبیران علمی این نشریه ملزم به صیانت علمی و تلاش برای رفع نیازهای علمی خوانندگان خود هستند.
- دبیران علمی این نشریه سرقت ادبی و تقلب و کلاهبرداری های احتمالی را شناسایی کنند و در موارد نیاز اصلاحات، توضیحات، و واپس‌گیری‌ها و عذرخواهی‌ها را ارائه دهند.
- دبیران علمی این نشریه باید ذهن خود را فقط بر روی محتوای عقلانی متمرکز و محدود کنند.
- دبیران علمی این نشریه نباید اطلاعات رونوشت‌ها را برای افرادی غیر از نویسندگان، نویسندۀ مسئول و داوران فاش کنند.
- رونوشت‌های منتشرنشده توسط دبیران علمی و یا اعضای دیگر برای مقاصد شخصی مورد استفاده قرار نخواهد گرفت.
وظایف و مسئولیت‌های داوران
- داوران این نشریه می‌بایست با دبیران علمی برای تصمیم‌گیری در رابطه با انتشار رونوشت‌های ارسال شده همکاری کنند.
- داوران دعوت شده به این نشریه باید در محرمانه نگه‌داشتن رونوشت‌های ارسال‌شده تلاش کنند.
- داوران باید نظرات خود را به دبیران علمی برای تصمیم‌گیری در رابطه با انتشار یا عدم انتشار رونوشت در زمان لازم ارائه دهند.
- داوران همتا ملزم به رعایت محرمانگی رونوشت‌های ارسال‌شده و عدم استفاده از اطلاعات آن‌ها برای مقاصد شخصی هستند.
- نظرات داوران در رابطه با رونوشت‌های ارسال‌شده باید فنی و تخصصی باشد.
- درصورت تعارض علاقه میان داوران با نویسندگان، شرکت‌ها یا مؤسسات، نیاز است از داوری پرهیز شود تا این امر به‌دست داور دیگری صورت گیرد.
- داوران باید تعارض علاقه را افشا کنند.
وظایف و مسئولیت‌های نویسندگان
- رونوشت‌ها باید با نگارش صحیح و بهره‌گیری از اصطلاح‌های مناسب ارسال شود.
- رونوشت‌ها نباید در جای دیگری (به‌جز در قالب چکیده یا بخشی از یک سخنرانی، مقالۀ مروری یا پایان‌نامه( چاپ شده باشند یا توسط نشریۀ دیگری در دست بررسی باشند.
- نویسندۀ مسئول باید از رضایت دیگر نویسندگان همکار مطمئن شود.
- نویسنده باید از مؤسسه‌ای که رونوشت ارسال‌شده مربوط به آن است کسب اجازه کرده و از آن اطمینان حاصل کند.
- نویسندگان باید اجازۀ بدهند تا مقاله برای خوانایی بهتر ویرایش شود.
- از نویسندگان انتظار می‌رود تا حامی مالی را برای اجرا و آماده‌سازی روند تحقیق به‌طور خلاصه بیان کنند.
- سیاهۀ تعهد اخلاقی باید از سوی نویسندگان امضا شود.
- در نشریه‌های دسترسی آزاد، نویسندگان حق مالکیت مقالۀ خود را دارند اما به عموم افراد نیز اجازۀ دانلود، چاپ و توزیع مقالۀ خود را می‌دهند.
- نویسندگان یک مقاله باید توافق کنند که نویسندۀ مسئول، فرآیندهای بازنگری مقاله را برعهده گیرد.
- هنگامی‌که نویسندگان مقاله خطای مهمی را در کارشان دیدند، می‌بایست به‌سرعت دبیر علمی نشریه را برای تصحیح آن مطلع کنند.
- به نویسندگان پیشنهاد می‌شود پیش از ارسال مقاله به سامانۀ نشریه، با بهره‌گیری از سامانه‌های مشابه‌یاب علمی از نبود موارد احتمالی سرقت علمی اطمینان حاصل گردد.
- بخش راهنمای نویسندگان برای نگارش و ارسال مقاله مطالعه گردد. ( مشاهده)
مصادیق نقض اصول اخلاقی انتشار از سوی نویسندگان
سرقت علمی: سرقت ادبی به معنای استفادۀ عمدی از مقالات یا ایده‌های شخص دیگر به نام خود است. استفاده از یک جملۀ شخص دیگر یا حتی جملات قبلی شخص نویسنده بدون ذکر منبع، سرقت محسوب می‌شود.
داده‌سازی و تحریف: داده‌سازی هنگامی است که محقق در عمل مطالعه‌ای را انجام نداده اما داده و نتیجه‌گیری ارائه می‌دهد. تحریف نیز هنگامی رخ می‌دهد که تحقیقی را انجام داده اما داده‌ها و نتایج آن را تغییر می‌دهد.
ارسال همزمان: هنگامی است که رونوشت یک مقاله همزمان به دو نشریه ارسال می‌شود.
ارسال دونسخه‌ای (المثنی): هنگامی رخ می‌دهد که دو یا چند مقاله دارای فرضیه‌ها، داده‌ها و نتیجه‌های یکسان هستند.
ارسال تکراری (اضافی): به معنی تقسیم یک مطالعه به مقاله‌های متعدد و ارسال آن‌ها می‌باشد.
سهیم‌کردن نادرست نویسندۀ دیگر: همۀ نویسندگانی که نامشان در مقاله درج شده است می‌بایست در انجام آن سهیم باشند. در غیراین‌صورت، تخلف محسوب می‌شود.
دست‌کاری منابع: هنگامی است که در قسمت پایانی یک رونوشت منابع متعددی ذکر می‌شود، درحالی‌که در محتوای متن نامی از آن‌ها درج نشده است
