مطالعه بینامتنی اثر پذیری گزاره ای آیات قرآن کریم در صحیفه سجادیه(شکل‌ها و کارکردهای برخی از آیات و دعاهای صحیفه)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری،گروه علوم قرآن وحدیث، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا، فارس، ایران

2 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاداسلامی واحدمرودشت، شیراز، ایران

چکیده

چکیده
این پژوهش به بررسی اثرپذیری گزاره­ای آیات قرآن­کریم در صحیفه سجادیه با رویکرد بینامتنی می‌پردازد. امام سجاد (ع) در نیایش‌های خود، با به‌کارگیری سه سازوکار اصلی اقتباس لفظی، تلمیح و تصریح، آیات قرآن را در متن دعا بازآفرینی کرده‌اند. این تعامل بینامتنی، مبتنی بر نظریه ژولیت کریستوا، به‌صورت تکرار متن غایب (قرآن) در متن حاضر (صحیفه سجادیه) بدون تغییر محتوایی صورت‌گرفته است. روش تحقیق این مقاله توصیفی - تحلیلی است و داده‌ها از طریق مقایسه تطبیقی فرازهایی از صحیفه سجادیه با آیات مرتبط قرآن گردآوری شده‌اند. اثر پذیری گزاره ای، افزون بر حفظ اصالت متن قرآنی، کارکردهای چهارگانه تفسیر عملی مفاهیم قرآنی در قالب زبان دعا، تقویت غنای ادبی صحیفه سجادیه از طریق همنشینی با فصاحت قرآن، ایجاد پیوند معنوی بین مخاطب و معارف الهی، انتقال سلسله‌وار مفاهیم قرآنی به نسل‌های پسین را ایجاد کرده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که اثر پذیری گزاره ای آیات با تعامل دوسویه در سه شکل اقتباس، تلمیح و تصریح در صحیفه سجادیه به‌کاررفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Intertextual Study of the Propositional Influence of the Verses of the Holy Quran in the Sahifa al-Sajjadiyah

(Forms and Functions of Selected Verses and Prayers of the Sahifa)

Seyyed Ahmad Mousavi1,[1] , Mohammad Javad Rahmani2,[2]

1 PhD student in Quran and Hadith Sciences, Fasa Branch, Islamic Azad University, Fasa, Iran.

2 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran.

 

Abstract

This research examines the propositional influence of the verses of the Holy Quran in the Sahifa al-Sajjadiyah through an intertextual approach. In his supplications, Imam al-Sajjad (AS) recreated Quranic verses in the text of prayer by employing three main mechanisms: verbal quotation, allusion, and explicit reference. This intertextual interaction, grounded in Julia Kristeva’s theory, occurs through the repetition of the absent text (the Quran) in the present text (the Sahifa al-Sajjadiyah) without altering its content. The research method is descriptive-analytical, and the data were collected through a comparative examination of passages from the Sahifa al-Sajjadiyah and related Quranic verses. Beyond preserving the authenticity of the Quranic text, propositional influence serves four functions: providing a practical interpretation of Quranic concepts through the language of supplication, enhancing the literary richness of the Sahifa al-Sajjadiyah through association with the eloquence of the Quran, fostering a spiritual bond between the audience and divine knowledge, and ensuring the sequential transmission of Quranic concepts to later generations. The findings indicate that the propositional influence of verses manifests in the Sahifa al-Sajjadiyah through reciprocal interaction in three forms: quotation, allusion, and explicit reference.

 

KEYWORDS: Holy Quran, Sahifa al-Sajjadiyah, Intertextuality, Propositional Influence, Quotation, Allusion, Explicit Reference

 

[1] Email: samousavy4@gmail.com

[2] Corresponding author. Email: 2559335700 @iau.ac.ir

قرآن کریم، ترجمه محمد مهدی فولادوند. چاپ اول. تحقیق و نشر: دارالقرآن کریم دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
 - صحیفه سجادیه، علی بن الحسین (ع). (۱۳۷۶ ش). چاپ اول. قم: دفتر نشر الهادی.
 - ابن منظور، محمد بن مکرم. (۱۴۱۴ ق). لسان العرب، ج1. چاپ سوم. بیروت: دار صادر.
 - احمدی، بابک. (1378ش). ساختار و تأویل متن. چاپ چهارم. تهران: نشر مرکز.
 - بخشی، منصوره. (۱۳۸۴ ش). «اثرپذیری نهج‌البلاغه از قرآن کریم». (پژوهش‌های نهج‌البلاغه)، ش ۱۳ و ۱۴. ص ۳۶-۵۳.
 - تفتازانی، اسعد الدین. (۱۴۱۱ ق). مختصر المعانی. چاپ اول. قم: انتشارات دارالفکر.
 - حرعاملی، محمدبن­حسن.(1412ق). وسایل­الشیعه. ج27، چاپ­چهارم. قم: انتشارات موسسه­آل­البیت علیهم­السلام لاحیاء التراث
 - حسین‌زاده،محمد.(1391). نگاهی به تأثیرپذیری لفظی صحیفه­سجادیه از قرآن­کریم». مجله پژوهش‌های ادبی­قرآنی، شماره21.
 - خیاط، علی و دیگران، (۱۳۹۲ش)، تجلی قرآن در نیایش معصومان. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
 - راست‌گو، سید محمد. (۱۳۷۶ ش). تجلی قرآن و حدیث در شعر فارسی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم‌انسانی.
 - ستوده‌نیا، محمدرضا و محققیان، زهرا. (1395). «بینامتنی­قرآن­کریم با صحیفه­سجادیه». مجله پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن، شماره 1.
 - صدر، سید محمدباقر. (۱۴۲۱ق). المدرسة القرآنیة. چاپ اول. مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر.
 - طباطبایی، محمدحسین. (1374ه ش). المیزان فی­التفسیرالقرآن. موسوی­همدانی. ج15. چاپ­سوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
 - عزام، محمد. (2005م). شعریۀ الخطاب السردی. الطبعۀ الأولی. دمشق: منشورات اتّحاد الکتّاب العرب.
 - فرهادیان، فاطمه. (1393). بررسی تأثیرپذیری صحیفه سجادیه از قرآن کریم. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه الزهرا.
 - فیض الاسلام اصفهانی، علی‌نقی. (۱۳۷۶ ش). ترجمه و شرح الصحیفه السجادیه، تحقیق: عبدالرحیم افشاری زنجانی. چاپ دوم. تهران: فقیه.
 - کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۲۹ق). اصول کافی. محقق و مصحح: دارالحدیث. چاپ اول. قم: دارالحدیث.
 - مطهری، مرتضی. (1402ه ش). آزادی معنوی. چاپ هشتاد و هشتم. تهران: انتشارات صدرا
 - مکارم شیرازی، ناصر. (1381ش). تفسیر نمونه. ج1. چاپ چهل و دوم. تهران: دارالکتب الإسلامیۀ