نماد پردازی جایگاه تمدّنی اهل بیت (ع) مبتنی بر کاربست واژه «منار» در ادعیّه و زیارات مأثوره

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی،دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی، تهران، ایران

چکیده

درک دقیق جایگاه تاریخی و تمدنی اهل بیت، مبتنی بر تحلیل عمیق آموزه­های ایشان از جمله متون نیایشی است. مسئله مشخص در پژوهش حاضر آن است که اهل­بیت چگونه با کاربست واژه منار در ادعیه و زیارات، به نمادپردازی در تعلیم و تفهیم همگانی نسبت به جایگاه تمدّنی خود پرداخته­اند؟ بر اساس یافته­های پژوهش به روش تحلیلی در میان ادعیه و زیارات، این نمادپردازی در چهار جنبه عینی و محیطی منار، جنبه نوری و روشن­گری منار، جنبه راه­نمایی و راه­گشایی منار و نهایتاً، جنبه آیینی و آوایی منار قابل تحلیل است. در نتیجه مشخص گردید که حتی در ادعیه و زیارات که به‌صورت طبیعی جنبه معنوی دارند، می­توان ابعاد محسوس و ملموس را در معناسازی و پیام‌پردازی جانمایی و رهگیری کرد. به‌علاوه در متن ادعیّه و زیارات، نه‌تنها بایستی فرازها و گزاره­ها مورد‌توجه و تعمّق باشند، بلکه علاوه بر آن تک­واژه­ها و اصطلاحات نیز بایستی مورد مطالعه و تحلیل قرار گیرند. در نهایت، کاربست این واژه در زیارات، می­تواند حاکی از یک روش مستقل نمادگرایانه، در تبلیغ و آموزش مفاهیم دینی باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Symbolism of the Civilizational Status of the Ahl al-Bayt (A) Based on the Application of the Term “Minaret” in Narrated Supplications and Visitations

Mohammad Mustafa As’ady 1,*

1, Assistant Professor at the Department of Islamic Studies, Iran University of Medical Sciences, Tehran. Asady.m@iums.ac.ir.

 

ABSTRACT. A precise understanding of the historical and civilizational status of the Ahl al-Bayt (AS) is based on a deep analysis of their teachings, including their devotional texts. The specific issue in the present research is: how have the Ahl al-Bayt, through the use of the word "Minaret" in narrated Supplications and Visitations, engaged in symbolism to teach and universally convey their civilizational status? Based on the analytical findings of this research among narrated Supplications and Visitations, this symbolism can be analyzed across four dimensions: the tangible and environmental aspect of "Minaret," the luminous and enlightening aspect of "Minaret," the guiding and trailblazing aspect of "Minaret," and finally, the ritualistic and auditory aspect of "Minaret." The results indicate that even in narrated Supplications and Visitations, which naturally possess a spiritual dimension, tangible and palpable aspects can be embedded and traced in their meaning-making and message delivery. Furthermore, in the texts of narrated Supplications and Visitations, not only should the phrases and propositions be given attention and deep consideration, but also individual words and terms must be studied and analyzed. Ultimately, the use of this word in Visitations texts can indicate an independent symbolic method in promoting and teaching religious concepts.

KEYWORDS: Minaret, Symbolism, Ahl al-Bayt, Islamic Civilization, Narrated Supplications and Visitations

  • قرآن کریم
  • صحیفه سجادیه، علی بن الحسین. (1376).. چاپ اول، قم: الهادی.
  • ابن ابی الحدید، عبدالحمید. (بی تا). شرح نهج البلاغه. چاپ اول، قم: مکتبه آیت الله المرعشی النجفی.
  • ابن بابویه، محمدبن­علی. (1395ق). کمالالدین و تمام النعمه. مصحح: علی­اکبر غفاری. چاپ­دوم، تهران: اسلامیه.
  • ----------------------. (1398ق). التوحید. مصحح: هاشم حسینی، چاپ اول، قم: جامعه مدرسین.
  • ----------------------. (1413ق). من لا یحضره الفقیه. مصحح: علی اکبر غفاری، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • ابن حنبل، احمد بن محمد. (1416ق). مسند احمد. چاپ اول، بیروت: مؤسسه الرساله.
  • ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی. (1379ق). مناقب آل ابیطالب. چاپ اول، قم: علامه.
  • ابن طاووس، علی بن موسی. (1409ق). اقبال الاعمال. چاپ دوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • ----------------------. (1411ق). مهج الدعوات و منهج العبادات. چاپ اول، قم، دار الذخائر.
  • ابن عربی، محمد بن عبدالله. (1408ق). احکام القرآن. چاپ اول، بیروت، دار الجیل.
  • ابن فارس، احمد. (1404ق). معجم مقاییس اللغه. چاپ اول، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  • ابن قولویه، جعفر بن محمد. (1356). کامل الزیارات. چاپ اول، نجف: دارالمرتضویه.
  • ابن مشهدی، محمد بن جعفر. (1419ق). المزار الکبیر. چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. چاپ سوم، بیروت: دارالفکر.
  • اسعدی، محمد مصطفی. (1401). تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. چاپ اول، قم: نشر معارف.
  • آریان پور، منوچهر و همکاران. (1385). فرهنگ انگلیسی به فارسی. چاپ چهارم، تهران: جهان رایانه.
  • آلوسی، محمود بن عبدالله. (1415ق). روح المعانی. چاپ اول، بیروت: دارالکتاب العلمیه.
  • پین، مایکل. (1382). فرهنگ اندیشه انتقادی از روشنگری تا پسامدرنیته. پیام یزدان‌جو، تهران: نشر مرکز.
  • ثقفی، ابراهیم بن محمد. (1410ق). الغارات. چاپ اول، قم: دارالکتاب الاسلامی.
  • جعفری، محمدتقی. (1392). ترجمه و تفسیر نهج البلاغه. چاپ دوم، تهران: به نشر.
  • خزاز رازی، علی بن محمد. (1401ق). کفایه الاثر فی النص علی الائمه اثنی عشر. چاپ اول، قم: بیدار.
  • دورانت، ویل. (1365). درآمدی بر تاریخ تمدّن،ترجمه: احمد آرام و دیگران. تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. چاپ اول، بیروت: دارالقلم.
  • زمخشری، محمود بن عمر. (1417ق). الفائق فی غریب الحدیث. چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • ساعتچی، محمود. (1394). فرهنگ روانشناسی. چاپ دوم، تهران: معین.
  • شریف الرضی، محمد بن حسین. (1414ق). نهج البلاغه. مصحح: صبحی صالح. چاپ اول، قم: هجرت.
  • صاحب بن عباد، اسماعیل. (1414ق). المحیط فی اللغه. چاپ اول، بیروت: عالم الکتاب.
  • صفدی، خلیل بن ایبک. (1381ق). الوافی بالوفیات. چاپ دوم، دار النشر فرانز شتاینر.
  • طبرسی،احمدبن­علی.(1403ق). الاحتجاج علی اهل اللجاج.مصحح:محمدباقر خرسان.چاپ­اول، مشهد،نشرمرتضی.
  • طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الاحکام. حققه و علق: حسن الموسوی الخرسان. چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • ---------------. (1411ق). مصباح المتهجد و سلاح المتعبد. چاپ اول، بیروت: مؤسسه فقه الشیعه.
  • ---------------. (1414ق). الامالی. چاپ اول، قم: دارالثقافه.
  • عمید، حسن. (1389). فرهنگ فارسی. چاپ اول، تهران: راه رشد.
  • فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). کتاب العین. چاپ دوم، قم: نشر هجرت.
  • قمی، علی بن ابراهیم. (1404ق). تفسیر القمی. چاپ سوم، قم: دار الکتاب.
  • مفید، محمدبن­نعمان. (1413ق). الارشاد فی معرفه حجج الله تعالی علی العباد. چاپ اول، قم: کنگره شیخ مفید.
  • موسوی حسینی، عباس بن علی. (1375). نزهه الجلیس و منیه الادیب الانیس. چاپ اول، قم: المکتبه الحیدریه.

مقالات:

  • بشارتی، زهرا. (1403). «نمادشناسی واژه طیر در قرآن با تکیه بر رویکرد ژان شوالیه و جی سی کوپر». نشریه اسلام‌شناسی و قرآن‌پژوهی در جهان معاصر، بهار و تابستان 1403، سال سوم، شماره 1.
  • بهرامی سامانی، نازنین و دیگران. (1401). «نشانه­شناسی کهن‌الگوها در مناره‌ها و میل­های راهنما». هویت شهر، شماره 49، ص 59 – 70.
  • صیادنژاد، علی‌رضا. (1401). «بازخوانی نماد مناره مساجد اسلامی در رویکردی تاریخی و پدیدار‌شناسانه». سخن تاریخ، شماره 39، ص 7 – 35.

نوری، علی و اعظم عاشوری. (1388). «تأثیر دعا در رشد و شکوفایی فرهنگی و تمدنی شیعه». تاریخ اسلام، شماره 40، ص 83 – 104

دوره 5، شماره 8
شهریور 1404
صفحه 127-142
  • تاریخ دریافت: 11 اسفند 1403
  • تاریخ بازنگری: 06 شهریور 1404
  • تاریخ پذیرش: 11 شهریور 1404
  • تاریخ انتشار: 30 شهریور 1404