تحلیل محتوای دعای 21 صحیفه سجادیه

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قران و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری علوم قران وحدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا، تهران ، ایران

چکیده

بهره‌گیری از آموزه‌های صحیفه سجادیه که در قالب دعا بیان شده است، زمینۀ رشد انسان را فراهم می‌نماید. دعای بیست و یکم صحیفه سجادیه از جمله ادعیه‌ای است که امام سجاد(ع) آن را در مواجهه با اندوه ناشی از غفلت و خطای انسانی در پیشگاه خداوند عرضه می‌دارد. این دعا، به‌مثابه الگویی کارامد، شیوه تعامل بنده با پروردگار را در شرایط درماندگی ترسیم می‌کند. از این‌رو، ضرورت دارد ماهیّت این دعا مورد بازشناسی قرار گیرد. پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوای کمّی و کیفی و با استفاده از نرم افزار Excel، فرازهای این دعا را مورد واکاوی قرار داده است تا پس  از بررسی کمّی داده‌ها، فراوانی مضامین اصلی و فرعی را شناسایی نماید و ضمن کشف زوایای پنهان کلام امام سجاد(ع)، الگوی رفتاری ایشان در مواجهه با حزن ناشی از اشتباهات انسان را تبیین کند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که موضوعات اصلی دعا درسه گروه: اعتراف به قدرت خداوند، درخواست بندگی، درخواست امان‌بخشی و پناهندگی به خداوند است که می‌توان آن‌ها را محوری‌ترین اصول حاکم بر دعا دانست و در نهایت، الگویی عملی برای تقویت رابطه عبودیت با خداوند متعال را ترسیم کرد که با تأکید بر ضعف انسان و تکریم قدرت پروردگار، مسیر رهایی از غفلت و رسیدن به تقرّب را هموار می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Content analysis of the twenty-first prayer of Sahifeh Sajjadiyeh

Fatemeh Alaei Rahmani1 , Atefeh bakhtiari2* fereshteh motamed langerodi3

1,2 Department of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran.

3 Department of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran

 

ABSTRACT

Utilizing the teachings of Sahife Sajjadiyeh, which are expressed in the form of a prayer, provides the basis for human growth. The twenty-first prayer of Sahife Sajjadiyeh is one of the prayers that Imam Sajjad (AS) presents before God in the face of sorrow caused by human negligence and error. This prayer, as an efficient model, depicts the way a servant interacts with God in situations of helplessness. Therefore, it is necessary to recognize the nature of this prayer. The present study has analyzed the passages of this prayer using the method of quantitative and qualitative content analysis and Excel software in order to identify the abundance of main and secondary themes after examining the quantitative data and, while discovering the hidden angles of Imam Sajjad's (AS) words, explain his behavioral pattern in the face of sorrow caused by human mistakes. The findings of this study show that the main topics of prayer fall into three groups: confession of God's power, request for servitude, request for protection, and seeking refuge in God, which can be considered the most central principles governing prayer. Finally, a practical model for strengthening the relationship of servitude with God Almighty is outlined, which, by emphasizing human weakness and honoring God's power, paves the way for liberation from neglect and achieving closeness.

KEYWORDS: Imam Sajjad (AS), Content Analysis, Sahife Sajjadiyeh, God's Power, Request for Servitude

  • قرآن کریم.
  • صحیفه سجادیه. (1402ش). ترجمه: حسین انصاریان، آیین دانش.
  • ابن اثیر، مبارک بن محمد. (1399ق). النهایه فی غریب الحدیث والاثر. بیروت: مکتبه العلمیه.
  • احمد بن محمد بن خالد برقی. (1371ق). المحاسن. تحقیق: جلال الدین محدث ارموی، قم: دارالکتب الإسلامیه.
  • اردکانی یزدی، قاضی محمد بن محمد. (1388). تحفه الرضویه للصحیفه السجادیه. قم: سازمان تبلیغات اسلامی.
  • اسماعیلی، محمد؛ روحی، رحمت الله. (‌1402). «آثار اعتقاد به مالکیت خدا از منظر قران کریم»، فصل‌نامه قرآن و علوم اجتماعی، سال سوم، ش:4، صص8-33.
  • انصاریان، حسین. (‌1383). شرح و تفسیر صحیفه سجادیه. قم: دارالعرفان.
  • تنکابنی، محمد بن سلیمان. (‌1384). ترجمه صحیفه سجادیه. تهران: شمس الضحی.
  • جوهری، اسماعیل بن حماد. (1407ق). الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه. بیروت: دارالعلم للملایین.
  • خلجی، محمد تقی. (‌1383). اسرار خاموشان. شرح صحیفه سجادیه. قم: پرتو خورشید.
  • طباطبایی، محمد حسین. ( 1417). ترجمه تفسیر المیزان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • طریحی، فخر الدین. (‌1375). مجمع البحرین. تحقیق: احمد حسینی، تهران: مرتضوی.
  • عبودیت، عبدالرسول، مصباح، مجتبی. (‌1389). خداشناسی فلسفی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
  • فارسی‌مدان، علی، (1401)، «بصیرت‌افزایی در نظام اعتقادی و سیاسی امام‌سجاد(ع) با تاکید بر دعای27 صحیفه‌سجادیه»، مجله دعاپژوهی، س2، ش2، صص134-157.
  • فهری زنجانی، احمد. (‌1388). شرح و ترجمه صحیفه سجادیه. تهران: سازمان اوقاف و امور خیریه.
  • قرائتی، محسن. (‌1383). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
  • قلی‌پور، معصومه، (1401)، «نقش قدرت و اراده الهی در نزول بلایا و رفع آن در دعای هفتم صحیفه‌سجادیه»، مجله دعاپژوهی، س2، ش2، صص12-26.
  • کیوی، ریمون، کامپنهود، لوک وان. (1381ش). روش تحقیق در علوم اجتماعی. ترجمه: عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: توتیا.
  • کریپندورف، کلوس. (1378). مبانی روششناختی تحلیل محتوا. ترجمه: هوشنگ نایینی، تهران: نشر روش.
  • عترت‌دوست، محمد. (1401). آشنایی با روش تحلیل محتوای نصوص دینی. تهران: دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
  • قهپائی، بدیع الزمان. ( 1374). ریاض العابدین. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • مجلسی، محمد باقر. ( 1315ق). بحارالأنوار. قم: دارالکتب الإسلامیه.
  • مدرسی چهاردهی، محمد علی بن محمد علی نصیر. ( 1360). شرح صحیفه سجادیه. بی‌تا، منشورات المکتبه المرتضویه.
  • ممدوحی کرمانشاهی، حسن. ( 1388). شهود و شناخت. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  • Neuendorf, K. A. (2017). The Content Analysis Guidebook (2nd ed.). Sage