فواید و آثار مترتب بر دعا در فلسفه اسلامی معاصر

شاد, میترا; راستین طرقی, امیر; فخار نوغانی, وحیده

doi:10.22084/dua.2025.30604.1145

فواید و آثار مترتب بر دعا در فلسفه اسلامی معاصر

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

¹ دانش آموخته ارشد کلام اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

² استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³ دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

10.22084/dua.2025.30604.1145

چکیده

یکی از آموزه‌های اساسی دینی که در متون و روایات اسلامی بسیار مورد توجه قرار گرفته، دعا است. اهمیت این موضوع تاحدی است که بی‌توجهی به دعا، انسان را از بسیاری برکات محروم می‌سازد. اینکه در مضامین دینی، از دعا با عنوان مغز عبادت یاد شده و یا عنایت الهی معطوف به دعای بندگان دانسته شده است نشان از اهمیت و جایگاه این آموزه اصیل دینی دارد. این مقاله، با تکیه بر منابع کتاب‌خانه‌ای و با روش توصیفی-تحلیلی، در پی آن است که به این مسئله پاسخ دهد که آیا از منظر فلسفی نیز ارزش و کارکرد دعا قابلیت تبیین دارد؟ و آیا می‌توان برای دعا در زندگی انسان از جهات مختلف ارزش و تاثیر قائل بود؟ با توجه به این امر که فلسفه اسلامی، به ویژه پیروان حکمت متعالیه، داعیه‌دار همسویی فلسفه با دین بوده‌اند، تمرکز این پژوهش بر فلسفه اسلامی و به طور خاص دیدگاه‌های حکمای مسلمان معاصر خواهد بود. فحص از آثار و کارکردهای دعا در آثار فیلسوفان اسلامی معاصر، ما را به یک دسته‌بندی جدید از شش رویکرد در خصوص فواید و آثار دعا رهنمون می‌سازد. دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد که در اندیشه حکمای مسلمان معاصر، دعا و عرض حاجت بندگان به درگاه الهی، مشتمل بر حکمت‌ها و خیرات متعددی از قبیل درک ربوبیت خدا، اقرار به بندگی و درک ارزش ذاتی دعاست که نشان از مؤثر بودن و ارزشمندی دعا در زندگی انسان و رابطه او با خدا و سایر انسانها دارد.

کلیدواژه‌ها