تحلیل تطبیقی اصول بهبود کیفیت زندگی در ادعیه قرآن، صحیفه سجادیه و روانشناسی مثبتگرا

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکده مطالعات میان رشته ای قرآن، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

10.22084/dua.2025.29314.1079

چکیده

کیفیت زندگی دارای ابعاد مختلف فیزیکی، روانی و اجتماعی است که گستره وسیعی از طیف زندگی فرد را در بر می‌گیرد. از منظر روان‌شناسان مثبت‌گرا، کیفیت زندگی مفهومی چندوجهی، نسبی، متأثر از زمان و مکان و ارزش‌های فردی و اجتماعی است. این رویکرد در پی برقراری شادمانی و رضایت از زندگی، از طریق ایجاد تغییرات مثبت در حوزه‌های مهم زندگی همچون سلامت، احترام به خویشتن، اهداف و ارزش‌ها، درآمد، کار، تفریح و... است. بر این پایه، روان‌شناسان مثبت‌گرا، اصولی را جهت بهبود کیفیت زندگی ارائه کرده‌اند. از رهگذر تأمل در ادعیه قرآن نیز مؤلفه‌هایی یافت می‌شود که با تعدادی از این اصول هم‌سو هستند. با عنایت به جدایی‌ناپذیر بودن قرآن و عترت، مؤلفه‌های مذکور از کلام معصومین (ع) نیز قابل بازیابی است. بر این اساس، پژوهش حاضر به بررسی مؤلفه‌های مستخرج از ادعیه قرآن و صحیفه سجادیه که با اصول مذکور هم‌نوا هستند، با تکیه بر روش تطبیقی جزئی و تحلیل انسان‌شاسانه و بهره‌گیری از ابزار مدل‌سازی نموداری مبتنی بر تحلیل پیچیدگی پرداخته است. حاصل این پژوهش، ضمن پذیرش بسیاری از مشابهت‌ها، بر این امر صحه می‌گذارد که مفاهیم حوزه بهبود کیفیت زندگی در قرآن و ادعیه امام سجاد(ع) با ساحات وجودی انسان سازگارتر بوده و دارای نظمی ساختاری و طبیعی در مقابل نظم رفتاری و مصنوع اصول یاد شده است.  

کلیدواژه‌ها

موضوعات

A Comparative Analysis of the Principles of Improving the Quality of Life in the Supplications of the Qur'an, Sahifah Sajjadiyah, and Positive Psychology

Abstract

The quality of life has various physical, psychological, and social dimensions that encompass a wide range of an individual's life. From the perspective of positive psychologists, quality of life is a multifaceted, relative concept, influenced by time, place, and individual and social values. This approach aims to foster happiness and life satisfaction by introducing positive changes in significant areas such as health, self-respect, goals and values, income, work, leisure, and more. Based on this, positive psychologists have proposed principles for improving quality of life. Through reflection on the supplications in the Qur'an, elements can be found that align with some of these principles. Considering the inseparability of the Qur'an and the Ahl al-Bayt, similar components can also be identified in the words of the Infallibles (peace be upon them). Accordingly, the present study investigates the components extracted from the supplications of the Qur'an and the Sahifah Sajjadiyah that correspond with the aforementioned principles. This investigation is carried out using a partial comparative method and anthropological analysis, along with graphical modeling tools based on complexity analysis. The findings of this research, while acknowledging many similarities, confirm that the concepts related to improving the quality of life in the Qur'an and the supplications of Imam Sajjad (peace be upon him) are more attuned to the existential dimensions of the human being, and exhibit a structural and natural order as opposed to the artificial and behavioral order seen in the stated psychological principles.

Key words: Qur'an, Imam Sajjad (AS), quality of life, supplication, psychology, positive psychology

مراجع

  •  قرآن کریم

    • ابن بابویه، محمد بن علی. (1362). الخصال. تحقیق:علی اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین.
    • انصاریان،حسین. (1395). ترجمه صحیفه سجادیه. قم: آیین دانش.
    • انصاریان، حسین. (1383). ترجمه قرآن. قم: اسوه.
    • ایمانی‌فر، حمیدرضا؛ جمیله فاطمی و فاطمه امینی. (1391). «بخشش از دیدگاه روان‌شناسی و قرآن کریم». انسان‌پژوهی دینی. سال نهم، ش27، صص149-175.
    • بهراد، بهنام؛ رستگاری، یدالله. (1377). «تحلیل رابطه خصومت وخشم، شدت انسداد عروق کرونر در قلب». پژوهش‌های روانشناختی، سال ششم، دوره 5، ش1 و2 ، صص9-24.
    • پارسا، فروغ. (1397). معناشناسی و مطالعات قرآنی(مجموعه درس‌گفتارها). تهران، انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی.
    • جزایری، نعمت الله. (1420). نورالانوار فی شرح الصحیفه السجادیه. بیروت: دار المحجة‌ البیضاء.
    • زنجانی طبسی، رضا. (1383). ساخت و هنجاریابی مقدماتی آزمون بهزیستی روا‌ن‌شناختی. پایان‌نامه دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.
    • شیروانی، علی. (1385). ترجمه رساله‌ی حقوق، قم: دارالفکر.
    • طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417). المیزان فی تفسیرالقرآن، قم: دفتر انتشارات جامعه مدرسین حوزه‌ی علمیه قم.
    • علی بن الحسین علیه السلام امام چهارم. (1376). صحیفه سجادیه، قم: دفترنشرالهادی.
    • غباری بناب، باقر. (1379). «رفتار بخشایش‌گرانه در نهج البلاغه بررسی مبانی نظری و انسان‌شناختی وکشف اثرات روان‌شناختی آن». مجموعه مقالات همایش تربیت در سیره و کلام امام علی(ع).
    • فریش، مایکل بی. (1389). روان‌درمانی مبتنی بر بهبود کیفیت زندگی. ترجمه اکرم خمسه. تهران‌: ارجمند.
    • کرملی،انستاس ماری. (2005). ادیان العرب و خرافاتهم. تحقیق:ولید محمود، بیروت: موسسه العربیه للدراسه والنشر.
    • مطهری، مرتضی. (1378). مجموعه آثار. تهران: انتشارات صدرا.
    • موسوی مقدم، سید‌رحمت الله؛ علی زمانی، امیرعباس. (1390). «ساحت‌های وجودی انسان از دیدگاه علامه طباطبائی». اندیشه نوین دینی، سال هفتم، ش27، صص53-76.
    • میچل، ملانی، ترجمه رضا امیررحیمی. (1395). سیری در نظریه پیچیدگی. تهران: فرهنگ نشر نو.
    • نراقی، مهدی. (1370). جامع السعادات. ترجمه: جلال‌الدین مجتبوی، تهران: حکمت.
    • نیچه، فریدریش. (1377). اراده قدرت. مترجم: مجید شریف؛ تهران: جامی.
    • یدالله‌پور، حسن‌زاده، فاضلی کبریا. (1392). «بررسی تطبیقی اصول بهبود کیفیت زندگی از منظر اسلام و روان‌شناسان مثبت‌گرا». دین و سلامت، دوره 1، ش1، صص72-81.

     

    • E, and Suh. E.(1997). «Mearing quality of life: Economic, Social, and Subjective indicators». Social Indicators Reseaech.
    • Enright, R. D., Freedman, S., & Rique, J (1998).The psychology of interpersonal forgiveness. In R. D. Enright, & J. North (Eds.), Exploring forgiveness (pp. 46(.
    • Madison, WI(1998): University of Wisconsin Press ,p.48
      • Frisch ,M .B. (2006). Quality of life therapy: applying a life satisfaction approach to positive psychology and cognitive therapy.
    • Frisch B. Michael, )2011( Psychotherapy based on Improvement of Quality of Life, Trans: Akram Khamseh, Arjmand Press; V1,: 190 (Persian).
    • Hornquist , Jo. (1982) The concept of quality of life . Scandinavian Journal of social mediciane.
      • Katsching , H. & Freeman , H. & Sartorious , N. (2006). Quality of life in mental Disorders , West Sussex , England :Johon Wiley & sons.
      • Kibert , G.M. (1997) Quality of life as an outcome in EORT. C cLinical European Journal of cancer.
    • Oliver, Et-al. (1997). Quality of life and mental Health services . First Edition. New York. Riberio .
      • Power , Mick. (2003). Development of a common instrument for Quality of life University Hospital of Edinburgh, United kingdo .
    • Ryff , C.D. keyes , c.l.m. (1995). The structure of Psychological wellbeing Journal of Personality and social psychology
      • The Economist Intelligence units quality of life. )2005( index the world in Quality of life index .
    • Torkington Right. )2011( Cognitive Behavior Therapy for Severe Psychoses, Trans: Atoosa Farmand, Tehran, Arjmand Press, 250 (Persian).
    • Toussaint, L., & Webb, J. )2005( Theoretical and empirical connections between forgiveness, mental health, and well-being. In E. L. Worthington, Jr (Eds.), Handbook of forgiveness. New York: Brunner-Routledge,.
    • Zhang , L.F. & Sternberg , R.J. (2011) Revisiting the investment theory of creativity. Creativity Research Journal
دوفصلنامه (علمی-پژوهشی) دعاپژوهی
دوره 4، شماره 7
اسفند 1403
صفحه 193-216

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 اردیبهشت 1403
  • تاریخ بازنگری: 07 شهریور 1403
  • تاریخ پذیرش: 21 دی 1403
  • تاریخ انتشار: 25 اسفند 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار