تحلیل علمی و متافیزیکی تأثیر دعا بر تحقق خواسته‌ها با نگاهی به مبانی هستی‌شناختی

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

دعا، عبادتی است که در متون دینی ذکر شده و خداوند، استجابت آن را بر عهده گرفته است. با این وجود، رابطه میان دعا و استجابت آن ممکن است در نگاه اول چندان واضح نباشد و شک و تردید در اثرگذاری دعا به وجود آورد. بنابراین، بررسی دقیق ارتباط تکوینی میان دعا و تحقق خواسته‌ها ضروری است. این پژوهش، با تمرکز بر مبانی هستی‌شناختی، به تحلیل این ارتباط می‌پردازد و سعی دارد با تبیین ارتباط میان دعا و تحقق خواسته‌ها به پرسش‌ها و شبهات موجود پاسخ دهد. اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعه کتابخانه‌ای جمع‌آوری و با روش‌های علمی، عقلی و نقلی مورد تحلیل قرار می‌گیرد. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که تأثیر دعا بر تحقق خواسته‌ها را می‌توان از دو منظر علمی و متافیزیکی بررسی کرد. از دیدگاه علمی، تأثیرات روان‌شناختی دعا نشان می‌دهد که این عمل موجب بروز عواطف مثبت، آرامش و احساس امنیت روانی در فرد می‌شود و در‌عین‌حال به‌عنوان عاملی انگیزشی در دستیابی به خواسته‌ها عمل می‌کند. از منظر متافیزیکی، دعا به‌عنوان پیوندی میان انسان و عالم‌غیب شناخته می‌شود که با استفاده از عوامل فراطبیعی، زمینه‌ساز تحقق خواسته‌ها می‌گردد. عوامل متافیزیکی مانند ارتقاء وجودی نفس، صورت باطنی دعا و اراده الهی، به تحقق خواسته‌ها کمک می‌کنند. در نتیجه، با توجه به تحلیل‌های علمی و متافیزیکی، روشن می‌شود که دعا دارای تأثیر در تحقق خواسته‌ها است و خداوند نیز بر استجابت دعا تأکید می‌ورزد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Scientific and Metaphysical Analysis of the Impact of Prayer on the Fulfillment of Desires: An Ontological Perspective

Abstract

Prayer is a form of worship mentioned in religious texts, with God assuming responsibility for its acceptance. However, the relationship between prayer and its fulfillment may not be immediately clear, leading to doubts about its effectiveness. Therefore, a thorough examination of the ontological connection between prayer and the realization of desires is essential. This study, focusing on ontological foundations, analyzes this relationship and seeks to address existing questions and uncertainties by clarifying the link between prayer and the fulfillment of desires. The required data is collected through library research and analyzed using scientific, rational, and traditional (scriptural) methods. The findings indicate that the impact of prayer on the realization of desires can be examined from both scientific and metaphysical perspectives. From a scientific standpoint, psychological studies show that prayer fosters positive emotions, inner peace, and a sense of psychological security, while also serving as a motivational force in achieving personal goals. From a metaphysical perspective, prayer is regarded as a connection between humans and the unseen world, which—through supernatural factors—facilitates the fulfillment of desires. Metaphysical elements such as the spiritual elevation of the soul, the intrinsic nature of prayer, and divine will contribute to the realization of these desires. Consequently, based on both scientific and metaphysical analyses, it becomes evident that prayer plays a role in the fulfillment of desires, and divine texts emphasize God’s commitment to answering prayers.

Keywords: Impact of prayer on the fulfillment of desires, scientific analysis of prayer, metaphysical analysis of prayer, ontological foundations, intrinsic nature of prayer.

  • *قرآن‌کریم

    • ابن‌سینا، حسین بن عبد اللّه. (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات‏. مقدمه و تصحیح: محمد تقی دانش پژوه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    • ابن‌سینا، حسین بن عبد اللّه. (1997). الشفاء‏. مصحح: حسن حسن زاده آملی. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
    • ابن‌سینا، حسین بن عبداللّه. (1384). الإشارات و التنبیهات. تحقیق: کریم فیضی. قم: مطبوعات دینی.
    • ابن‌فهد حلى، احمد بن محمد. (1407ق). عدة الداعی ونجاح الساعی‏. تصحیح: احمد موحدی­قمی. قم: دارالکتب الإسلامی‏.
    • اشعری، ابوالحسن. (1979). مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین. آلمان: فرانس شتاینر.
    • اصفهانی، محمد حسین. (1429ق). نهایة الدرایة فی شرح الکفایة. بیروت: مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث.
    • آذربایجانی، مسعود. (1377). روان‌شناسی دین از دیدگاه ویلیام جیمز. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • برقی، احمد بن محمد بن خالد. (1371ق). المحاسن‏. تحقیق: جلال‌الدین‏ محدث. قم: دار الکتب الإسلامیة.
    • جوادی‌آملی، عبدالله. (1378). تسنیم. تحقیق و تنظیم: علی اسلامی. قم: مرکز نشر اسراء.
    • جوادی‌آملی، عبد الله. (1383). سرچشمه اندیشه. تحقیق و تنظیم: عباس رحیمیان محقق. قم: مرکز نشر اسراء.
    • جوادی‌آملی، عبدالله. (1386). تفسیر موضوعی قرآن‌کریم (توحید در قرآن). تنظیم: حیدر‌علی ایوبی. قم: مرکز نشر اسراء.
    • جوادی‌آملی، عبدالله. (1386ب). اسلام و محیط زیست. تحقیق و تنظیم: عباس رحیمیان. قم: مرکز نشر اسراء.
    • جوادی‌آملی، عبدالله. (1389). تفسیر موضوعی قرآن‌کریم (صورت و سیرت انسان در قرآن). تنظیم: محمد محرابی، قم: مرکز نشر اسراء.
    • جوادی‌آملی، عبد الله. (2004). حماسه و عرفان. تحقیق و تنظیم: محمد صفایی. قم: مرکز نشر اسراء.
    • حلی، حسن بن یوسف. (2003). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. تحقیق و مقدمه: جعفر سبحانی. قم: موسسه امام صادق (ع).
    • ‌خمینی، سیدروح‌الله. (1385). تقریرات فلسفه امام‌خمینی. تقریر: سیدعبدالغنی اردبیلی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
    • دیل کارنگی. (1385). آیین زندگى. مترجم: ریحانه جعفری و پروین قائمی. تهران: انتشارات پیمان.
    • راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن‏. دمشق: دار القلم ـ الدار الشامیة.
    • سید مرتضی، علی بن حسین. (1990). الذخیرة فی علم الکلام‏. تحقیق: سید احمد حسینی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی‏.
    • صدر، محمد باقر. (1417ق). بحوث فی علم الأصول. تقریر: محمود هاشمی شاهرودی. قم: مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامی.
    • صدرالمتألّهین، محمد بن ابراهیم شیرازی. (1981). اسرار الآیات. تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
    • صدرالمتألّهین‏، محمد بن ابراهیم شیرازی. (1981ب). الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث‏.
    • صدرالمتألهین، محمد. (1360). الشّواهد الرّبوبیّة فی المناهج السلوکیّة. حاشیه: ملاهادی سبزواری. افست تهران: جلال الدین آشتیانی.
    • صدرالمتألهین، محمد. (1363). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    • طباطبایی، سید محمد حسین. (2001). نهایة الحکمة. قم: نشر اسلامی.
    • طباطبایى، سید محمد حسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: مکتبة النشر الإسلامی.
    • طوسی، محمد بن محمد (خواجه نصیر الدین). (1996). شرح الإشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغة.
    • على بن موسى (ع). (1406ق). الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا (ع). مشهد: مؤسسة آل البیت (ع).
    • فیض‌کاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى‏. (1406ق). الوافی. اصفهان: کتابخانه امام أمیر المؤمنین على (ع).
    • قمى، على بن ابراهیم‏. (1404ق). تفسیر القمی‏. مصحح: طیّب موسوى جزائرى. قم: دار الکتاب‏.
    • کلینی، محمد بن یعقوب. (1365). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    • مجلسى، محمد‌باقر. (1982). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار( ع). بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
    • مشکینی، علی. (1377). مصطلحات الفقه. قم: نشر الهادی.
    • مطهری، مرتضی. (1394). مجموعه آثار. تهران: انتشارات صدرا.
    • مفید، محمد بن محمد. (1413ق). الأمالی. تحقیق: حسین استاد ولى و على اکبر غفارى. قم: کنگره شیخ مفید.
    • نوری، حسین بن محمدتقی. (1987). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. بیروت: مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث.
    • مقالات
    • ترخان، قاسم. (1399). «نقش و تأثیر علل و عوامل فرامادی در بلایای طبیعی». قبسات، شماره 96، 35-65.
    • جلیلی غلامی، زهرا. (1403). «اثربخشی رفتاردرمانی شناختی (CBT) بر سطح افسردگی و اضطراب زنان مطلقه». مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، شماره 79، 294-277.
    • خلیلی، فاطمه؛ ایزانلو، طاهره؛ آسایش، حمید. (1389). «ارتباط نگرش و رفتارهای مرتبط با دعا کردن و سلامت روان دانشجویان». نشریه توسعه پژوهش در پرستاری و مامایی، شماره 17، 55-62.
    • رحمانی، فرزانه. (1393). «نقش و تأثیر دعا بر سلامت جسمی و روحی انسان در دین اسلام و مسیحیت». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. معصومه صمدی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
    • رفیعی، غلام‌رضا. (1390). «نقش دعا و نیایش بر سلامت جسمی و روانی». دانشگاه علوم پزشکی قم، شماره 3، 66-73.
    • قدردان قراملکی، علی. (1403). «راهکار کارآمدسازی توصلیات فاقد قصد قربت از رهگذر ترتب ثواب». دین‌پژوهی و کارآمدی. شماره 2، 17-35.
    • قدردان قراملکی، علی. (2018). «ادله عقلی تجرد نفس از دیدگاه آیت الله جوادی‌آملی». حکمت اسراء، شماره 32، 5-37.
    • قدردان قراملکی، علی. (2019). «بازخوانی ادله نقلی تجرد نفس از دیدگاه آیت الله جوادی‌آملی». حکمت اسراء، شماره 34، 69-99.

     

    • Benedetti, Fabrizio؛ Mayberg, Helen؛ and others. (2005). »Neurobiological Mechanisms of the Placebo Effect«. J Neurosci. Nov 9;25(45):10390–10402