شناسایی و تبیین سیر تربیتی دعا از منظر آموزه های امام سجاد (ع)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکترای فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه اصفهان، ایران

2 استادیار الهیات، گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

چکیده
صحیفۀ سجادیه سرشار از دعاهای تربیتی امام سجاد (ع) است. هدف پژوهش حاضر شناسایی و تبیین سیر تربیتی دعا با استفاده از فرازهای صحیفۀ سجادیه است. این پژوهش کیفی با به‌کارگیری روش تحلیل مضمون انجام شده و داده‌ها از طریق نرم‌افزار MAXQDA دسته‌بندی و سازمان‌دهی شده است. نتایج پژوهش حاضر، دارای سیر تربیتی سه مرحله‌ای برای دعا بود که به ترتیب شامل حقیقت‌یابی، عرضه درخواست، بخشش و اجابت است. مرحله حقیقت‌یابی در دو بخش بصیرت‌یابی حقیقت عطاکننده (توانایی خدا، مهربانی و رحمت الهی، دانایی خدا، بی‌نیازی خدا) و هویت‌شناسی دعاکننده(حقارت انسان، بی‌پناهی انسان، نیازمندی انسان، فقر انسان) بررسی شده است. مرحله عرضۀ مؤثر درخواست در دو بخش درخواست شخصی اثربخش (توجه به نوع و حالت صحیح درخواست فرد) و درخواست جمعی اثربخش (درخواست خیرخواهی و اصلاح دیگران، عرضه نکردن درخواست خود به دیگران، درخواست عزت خود در برابر دیگران، درخواست مشترک برای خود و دیگران) تبیین شده است و  مرحلۀ بخشش و اجابت، در دو بخش بخشش و عطای الهی (فراگیری و گستردگی بخشش و احسان الهی، عظمت و بزرگی عطای و بخشش الهی، سهولت بخشش الهی، عطا و احسان فضل‌گونه الهی، عطا و بخشش بدون چشم‌داشت الهی، عطای مصلحت‌آمیز الهی) و اجابت الهی (سهولت اجابت در دایره وسیع الهی، ضمانت الهی در اجابت خواسته‌ها) عنوان گردیده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Identifying and Explaining the Educational Process of Prayer from the Perspective of the Teachings of Imam Sajjad (AS)

Abstract

The Sahifa Sajjadiya is replete with the educational prayers of Imam Sajjad (AS). However, there is a need to extract the correct educational process of praying in order to fully benefit from divine forgiveness and response. The aim of the present study is to identify and explain the educational process of prayer using the passages of the Sahifa Sajjadiya. This qualitative research was conducted using the content analysis method, and the data was categorized and organized through MAXQDA software. The results of the study revealed a three-stage educational process for prayer, which consists of truth-seeking, presenting the request, and forgiveness and response, respectively. The truth-seeking stage was examined in two parts: (1) insight into the truth of the giver (God's power, divine kindness and mercy, God's knowledge, and God's independence) and (2) the identity of the supplicant (human insignificance, human vulnerability, human dependence, and human poverty). The stage of effective presentation of the request is explained in two parts: (1) effective personal request (paying attention to the type and proper form of the individual's request) and (2) effective collective request (seeking the welfare and improvement of others, refraining from presenting one's request to others, seeking one's dignity before others, and making a joint request for oneself and others). The stage of forgiveness and response is explained in two parts: (1) forgiveness and divine gift (the comprehensiveness and vastness of divine forgiveness and kindness, the greatness and majesty of divine gifts and forgiveness, the ease of divine forgiveness, divine giving as an act of grace, divine giving and forgiveness without expectation, and divine giving with wisdom and expedience) and (2) divine response (the ease of response within the vast scope of divine mercy, and the divine guarantee in fulfilling requests).

 

Keywords: Sahifa Sajjadiya, Imam Sajjad (AS), educational process of prayer, truth-seeking, effective presentation of request, forgiveness and response

  • فهرست منابع:

    • احمدی فراز، مهدی. (1392). «الگوپذیری از دعاهای صحیفۀ سجادیه و تأثیر آن بر سلامت». پژوهش‌نامه حکمت اهل بیت(ع). 1(1) ، 17-30.
    • انصاریان، حسین. (۱۳۸۹). تفسیر وشرح صحیفه سجادیه. قم: نشر دارالعرفان.
    • انصاریان، حسین. ( ۱۴۰۱). صحیفه سجادیه. قم: نشر آیین دانش.
    • امامی، محمد؛ جعفر، آشتیانی محمدرضا. (۱۳۷۳). ترجمه و شرح صحیفه سجادیه. انتشارات اسوه.
    • نجاتی حسینی، محمد. (1392). «دعا: یک کنش اجتماعی دینی-مؤثر، مستمر، فراگیر(تحلیل ادبیات دعاپژوهی)». مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 2(1) ، 37-60.
    • بشیر، حسن؛ مؤذن، کاظم. (1393). «الگوی ارتباطی-فرهنگی دعا در فرهنگ اسلامی-شیعی با تأکید بر ادعیۀ صحیفۀ سجادیه». دین و ارتباطات، 21(2)، 39-70.
    • بهشتی، سعید؛ قریب، مسعود. (1390). «نقش دعا در تربیت انسان از دیدگان قرآن و کلام معصومین». عقل و دین، 3(1)، 29-59.
    • افراسیابی، فاطمه؛ مولوی، علی. (1401). «نقش دعا در بحران‌های اخلاقی انسان معاصر(با تکیه بر معارف صحیفه سجادیه)». دوفصل‌نامه دعاپژوهی، 3(2)، 147-168.
    • ارزگانی، محمدامین. (1401). «آداب حاجت‌خواهی در صحیفۀ سجادیه». ره‌توشه­های رمضان، 3(9)، ، 83-91.
    • ابراهیمی، مهدی. (1383). «جلوه­های عرفانی دعا در صحیفۀ سجادیه». اندیشۀ دینی. 6(13)، 1-16.
    • سلمان‌پور، محمدجواد. (1384). «فرهنگ‌سازی امام سجاد(ع)/ با زبان دعا». اندیشه دینی، 7(17)، 85-106.
    • پاشایی، وحید؛ ایزدی، محمدعلی؛ سجادی‌پور، حسن. (1401). «آسیب‌شناسی معرفت‌شناختی دعا در فرهنگ شیعه». دوفصلنامه دعاپژوهی، 2(2)، 1-11.
    • طباطبایی، محمدکاظم. (1389). تاریخ حدیث شیعه 1. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
    • عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمد‌سعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ‌زاده، محمد. (1390). «تحلیل مضمون و شبکۀ مضامین». تهران، مجلۀ اندیشۀ راهبردی، 5(2).
    • علی‌زاده، مهدی؛ فدایی، مهدی. (1391). آیین زندگی. اخلاق کاربردی، قم: نشر معارف.
    • خنیفر، حسین؛ مسلمی، ناهید. (1395). اصول و مبانی روش‌های پژوهش کیفی. تهران: نگاه دانش.

     

    Braun, V. & Clarke, V. (2006), “Using thematic analysis in psychology”, Qualitative Research in Psychology, Vol. ٣, No. ٢, Pp. 101- 77