تحلیل استعاره‌های جهتی در دعای چهل و هفتم صحیفه سجادیه با رویکرد شناختی

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه الهیات، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران

چکیده

چکیده
«استعاره مفهومی» از پدیده‌های نوین در پژوهش‌های زبان‌شناختی است. یکی از انواع این نوع استعاره، «استعاره جهتی» است که با مفاهیم مکانی«بالا-پایین»، «پیش-پس»، «دور-نزدیک» و...‌، سعی در ایجاد پیوند میان یک حوزه مفهومی با دیگر حوزه‌های مفهومی دارد. هدف این پژوهش برنمایاندن نقش بنیادین استعاره مفهومی از نوع جهتی در دعای چهل و هفتم صحیفه سجادیه می‌باشد و این‌که این استعاره‌ها بیان‌گر چه مفاهیم انتزاعی و متعالی هستند و با چه میزان و تنوعی در «صحیفه سجّادیه» که سرشار از معارف هدایتی و مضامین معنوی است، به‌کار رفته‌اند. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی نگاشته شده است. نتایج پژوهش بیان‌گر آن است که بیان استعاری امام سجاد (ع) در دعای چهل و هفتم صحیفه سجادیه موجب طرح مفاهیم متعالی در قالب تعابیر متنوع حسی و جهت‌مند شده‌است؛ چنانکه جهات «نزد، نزدیک، پیش روی، روی نهادن، دست گشودن، گرفتن دست، در بر‌گرفتن، سمت راست و گستره آسمان‌ها» برای بیان مفاهیم استعاری مثبت، جهات «پایین، روی برگرداندن، پشت دست زدن، رها کردن از دست، فرود آمدن، فرود آوردن، پایین افکندن، انداختن» برای بیان مفاهیم استعاری منفی، و جهات «دور، به‌سوی، پیش، پس، وسط» به‌صورت مشترک برای بیان مفاهیم استعاری مثبت و منفی به‌کار رفته است. هم‌چنین، نتیجه حاکی از اثربخشی این شیوه بیانی در انتقال پیام های معنوی و معرفتی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Analyzing Directional Metaphors in the Forty-Seventh Prayer of Sahifa Sajjadiya with a Cognitive Approach

Abstract:
"Conceptual metaphor" is one of the modern phenomena in linguistic research. One form of this type of metaphor is the "directional metaphor," which incorporates spatial concepts such as "up-down," "far-near," "front-back," and so on. It seeks to establish a connection between one conceptual domain and other conceptual domains. The purpose of this research is to highlight the fundamental role of directional conceptual metaphors in the forty-seventh prayer of Sahifa Sajjadiya, to analyze the abstract and transcendental concepts these metaphors convey, and to examine the extent and variety of their usage in Sahifa Sajjadiya, which abounds with guidance and spiritual themes. This research employs a descriptive-analytical method. The findings indicate that the metaphorical language of Imam Sajjad (peace be upon him) in the forty-seventh prayer of Sahifa Sajjadiya facilitates the expression of transcendental concepts through diverse sensory and directional interpretations. For instance, directions such as "near, in front of, approach, open hands, hold hands, embrace, right side, and the expanse of the heavens" are used to express positive metaphorical concepts. On the other hand, directions like "down, turn away, strike backhand, let go, descend, bring down, throw down, and drop" are employed to convey negative metaphorical concepts. Additionally, directions such as "away, toward, before, behind, and in the middle" are used to express both positive and negative metaphorical concepts. The results also emphasize the effectiveness of this style of expression in transmitting spiritual and cognitive messages.

Keywords: Sahifa Sajjadiya, Forty-Seventh Prayer, Cognitive Approach, Conceptual Metaphor, Directional Metaphor.

  • فهرست منابع

    • قرآن کریم
    • صحیفه کامله سجادیه
    • آیتی، عبدالمحمد. (‌1375ش). ترجمه صحیفه سجادیه. تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
    • ابن‌فارس، احمد. (1399ق). معجم مقاییس اللغه، محقق: عبدالسلام محمد هارون، بیروت: دار الفکر.
    • ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
    • ازهری، محمد بن احمد. (1421ق). تهذیب اللغه. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    • انصاریان، حسین. (1379ش). ترجمه صحیفه سجادیه. تهران: پیام آزادی.
    • ایمانیان،حسین؛ نادری،زهره. (1392ش). «استعاره‌های جهتی نهج‌البلاغه از بُعد شناختی» پژوهش‌نامه نهج البلاغه، ش4: 75-92.
    • برقی، احمد بن محمد بن خالد. (1371ق). المحاسن. قم: دارالکتب الإسلامیه.
    • جوهری، اسماعیل بن حماد. (1376ق). الصحاح. محقق: احمد عبدالغفور عطار، بیروت: دارالعلم للملایین.
    • راغب‌اصفهانی، حسین بن محمّد. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. تحقیق: صفوان عدنان داودی، بیروت: دارالعلم- الدار الشامیه.
    • محمدی ری شهری،محمد.(بی‌تا). میزان الحکمه. قم: دار الحدیث.
    • سیوطی، عبدالرحمان بن أبی‌بکر. (1411ق). الاشباه و النظائر. بیروت: دارالکتب العلمیه.
    • صاحب بن عباد، اسماعیل. (1414ق). المحیط فی اللغه. مصحح: محمدحسن آل یاسین، بیروت: عالم الکتب.
    • طباطبایى، محمدحسین. (1417ق). المیزان فى تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    • طبرسی، فضل‌بن‌حسن. (1415ق). مجمع‌البیان فی‌تفسیر‌القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    • طریحی، فخرالدین بن محمد. (1362ش). مجمع البحرین. تهران: مرتضوی.
    • فراهیدی، خلیل بن احمد. (1415ق). کتاب العین. قم: هجرت.
    • فیض‌الاسلام، علی‌نقی.(1376ش). ترجمه و شرح صحیفه سجادیه.مصحح: عبدالرحیم‏ افشارى زنجانى، تهران:فقیه.
    • فیومی، احمد بن محمد. (1397ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قاهره: دار المعارف.
    • لیکاف، جرج؛ جانسون، مارک. (1397ش). استعاره‌‌هایی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم. ترجمه جهانشاه میرزا بیگی، تهران: انشارات آگاه.
    • کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه؛ حاجیان، خدیجه. (1389ش). «استعاره‌های جهتی قرآن با رویکرد جهتی»، فصل‌نامه نقد ادبی، ش9: 115-139.
    • کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی ، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
    • مصطفوى، حسن. (1430ش). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت- قاهره- لندن: دارالکتب العلمیه- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
    • هاشمی، زهره. (1389ش). «نظریه‌استعاره مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون»، ادبپژوهی، شماره 12: 119-140.
    • یگانه، فاطمه؛ افراشی، آزیتا. (1395ش). «استعاره‌های جهتی در قرآن با رویکرد شناختی»، دوماه‌نامه جستارهای زبانی، ش33: 193-216