سنتزپژوهی عوامل موثر بر اثربخشی دعا در زندگی انسان

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار علوم قرآن و حدیث، گروه الهیات، دانشگاه فرهنگیان - تهران، ایران

چکیده

چکیده
انس با خدا لازمه زندگی بشر است؛ چراکه با یاد خداست که دل‌ها آرام می‌گیرد. هدف این تحقیق استخراج مؤلفه‌های اثربخش مناجات، دعا و ارتباط با خدا و تاثیر آن‌ها بر زندگی انسان با خدا بود. این تحقیق که از نظر هدف کاربردی بود، به روش کیفی با رویکرد سنتزپژوهی انجام شد. در این راستا برای بررسی پیشینه پژوهش و گردآوری داده‌ها با توجه به اهداف، از مقاله‌ها، پایان‌نامه‌های ارشد و دکتری داخلی و خارجی استفاده گردید. واژگان مورد استفاده ارتباط با خدا، انس با خدا، انگیزه‌بخشی دعا و مناجات و اثر دعا و مناجات بر زندگی انسان بود که ابتدا بر اساس معیار ورود 325 پژوهش شناسایی، ولی بر اساس معیار خروج 280 مورد از آن‌ها کنار گذاشته شد و در نهایت، 45 پژوهش برای تحلیل نهایی از طریق نرم‌افزار NVivo10 برگزیده شد. یافته‌های تحقیق منجر به شناسایی سه درون‌مایه «شناختی»، «عاطفی» و «رفتاری» شد؛ به‌طوری‌که درون‌مایه «شناختی» شامل خودشناسی، خداشناسی، نبی‌شناسی، معصوم‌شناسی، معادشناسی و فریضه‌شناسی؛ درون‌مایه «عاطفی» متشکل از سه طبقه «خدادوستی»، «خوددوستی» و «انسان‌دوستی» و درون‌مایه «رفتاری» مشتمل بر سه طبقه «عمل به واجبات»، «ترک محرمات» و «عمل به مستحبات» است. در نهایت، بر اساس عوامل شناسایی‌شده الگویی ارائه گردیده است که می‌تواند منشور راهنمای دست‌اندرکاران تعلیم‌وتربیت و مروجان دین و زندگی برای تبیین انس با خدا به‌منظور رسیدن به سعادت و کمال باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

Synthesis of Factors Affecting the Effectiveness of Prayer and Communication with God in Human Life

Abstract
Friendship with God is essential for human life, as it is through the remembrance of God that hearts find peace. The purpose of this study was to identify the effective components of supplication, prayer, and communication with God and their impact on human life. This applied research was conducted using a qualitative method with a synthesis research approach. To review the background of the research and collect data, articles, master’s theses, and doctoral dissertations, both domestic and foreign, were used. The key terms included communication with God, intimacy with God, motivation for prayer and supplication, and the effect of prayer and supplication on human life. Initially, 325 studies were identified based on inclusion criteria, but 280 were excluded according to exclusion criteria, leaving 45 studies for the final analysis through NVivo10 software. The research findings identified three themes: “cognitive,” “emotional,” and “behavioral.” The “cognitive” theme includes self-knowledge, knowledge of God, knowledge of the prophets, knowledge of the Imams, knowledge of resurrection, and understanding of obligations; the “emotional” theme consists of three categories: “love for God,” “self-love,” and “love for humanity”; and the “behavioral” theme includes “performing obligatory acts,” “avoiding prohibitions,” and “engaging in recommended acts.” Finally, based on the identified factors, a model has been proposed that can serve as a guiding framework for educators and promoters of religion and life, aiming to foster intimacy with God in order to attain happiness and perfection.

Keywords: Communication with God, intimacy with God, motivation, prayer, cognitive theme, emotional theme, behavioral theme

مراجع

  • فهرست منابع

    • قرآن کریم
    • غررالحکم
    • مناجات‌المحبین
    • ابن شعبه حرانى، حسن بن على. (1363 ش یا 1404 ق). تحف العقول. به تصحیح علی‌اکبر غفاری، جامعه مدرسین، چاپ دوم، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
    • أحسائی معروف به ابن ابی جمهور، محمدبن علی. (1403 ق). عَوالِی اللَّئالی العَزیزیة فی الأحادیث الدّینیة. سید الشهداء، قم.
    • بیهقی، ابی‌بکر. (1400). شعب‌الایمان. ترجمه محمدبن عبدالله بن محمد ایجی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    • تقی‌زاده کراتی، کیوان، و اسدزندی، مینو، و تدریسی، سیدداوود، و عباس عبادی. (1390). «تاثیر دعا بر شدت وخامت حال بیماران در بخش‌‌های مراقبت ویژه». پرستاری مراقبت ویژه، دوره 4، شماره 1، 1-6.
    • جهانگیر، اکرم؛ کاربخش، مژگان؛ جعفری، سمیه. (1388). «نقش دعا در ارتقای سلامت: چشم‌اندازی بر سیره نبوی و مستندات جدید علمی». اخلاق پزشکی، دوره 3، شماره 9، 151-162.
    • حسینی، حسین (1392). «معرفت نفس از نظر علامه حسن‌زاده آملی»، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه قم، پایان‌نامه دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
    • حسینی‌طهرانی، سیدمحمدحسین. (1387). معادشناسی. جلد اول، چاپ سیزدهم، قم: انتشارات علامه طباطبایی.
    • داداشی حاجی، مهدی. (1389). «اثربخشی دعا درمانی بر سلامت عمومی دانشجویان دانشگاه افسری امام علی (ع)». مدیریت نظامی، دوره 10، شماره 4، 11-38.
    • سیدفاطمی، نعیمه؛ رضایی، محبوبه؛ گیوری، اعظم؛ حسینی، فاطمه. (1385). «اثر دعا بر سلامت معنوی بیماران مبتلا به سرطان». پایش، دوره 5، شماره 4، 295-304.
    • شجاری، مرتضی‌. (1397). «امامت و توحید حقیقی». تفسیری عرفانی برحدیث سلسلة الذهب. کتاب قیم، 8(18)، 296-275.
    • صدری، جمشید. (1389). «تحلیل و تبیین مفهوم و قلمرو دعا». پژوهش‌نامه معارف قرآنی، شماره 3، 83-98.
    • قهرمان ایزدی، شهین. (1380). «دعا در کلام و نگاه علی (ع)». علوم انسانی الزهرا، دوره 11، شماره 4، 91-.112.
    • کلینی، محمد بن یعقوب. (1387 ش یا 1430 ق). الکافی. قم: مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر.
    • مبشری، محمدتقی؛ صفری، محمود؛ توکلی‌نهاد، راضیه. (1400). «تأثیر مؤلفه‌های انگیزه‌بخش دعای افتتاح بر انس دانشجویان با خدا». مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، دوره 25، شماره 89، 1113-1124. doi:10.22034/ksiu.2022.1189
    • مبشری، محمدتقی؛ صفری، محمود؛ ملکی فارمد، مریم. (1399). «شناسایی مولفه‌های انگیزه‌بخش مناجات خمسه عشر بر انس دانش‌آموزان با خدا». فصل‌نامه مسایل کاربردی تعلیم‌وتربیت اسلامی، دوره 5، شماره 4، 109-126.
    • مجلسی، محمدتقی. (1385). بحارالانوار. جلد 95، چاپ چهارم: قم، انتشارات اسلامیه.
    • مشکینی، علی. (1370). المصباح المنیر. قم: نشر الهادی، چاپ دوم، ص16ـ17.
    • مصباح یزدی، محمدتقی. (1399). «خودشناسی برای خودسازی». مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، قم، چاپ بیست‌ویکم، ص۵.
    • معتمدی، عبداله. (1396). «بررسی کیفی ارتباط با خداوند در دوره سالمندی». نشریه سالمند، 12(1)، 68-77.
    • مکارم شیرازی، ناصر. (1370). تفسیر نمونه. ج1، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    • ملکی فارمد، مریم؛ مبشری، محمدتقی؛ صفری، محمود. (1400). «انگیزه‌بخشی مناجات خمسه‌عشر در انس انسان با خدا». چاپ اول، انتشارات سراچه دل، تهران.

     

    منابع انگلیسی

    - Ghobadi , sh .Marques , j , Dhiman , S .King , R . ( 2005) . Spiritualiti in the work place : Developing an integral model and a comprehensive definition . journal of American Acad-emy of Business. 7(1):81-91

    - Hojjati H , Ghorbani M, Nazari  R, Sharifian S, Akhondzadeh G ( 2010 ) the relationship between prayer spiritual health in patients ureler moodalysis – therapy. Journal of Fandaral of Mental Health. : 12(2): 514-522

    - Khademi , H , Mozafari , M , Yousefi ,  A, Ghorbani Hashem Abad , B (2014) .Interconnecting the students of Ferdowsi Universiti of Mashhad , Medical Jornal , Winter  –No.25: 33-50

دوفصلنامه (علمی-پژوهشی) دعاپژوهی
دوره 4، شماره 6
شهریور 1403
صفحه 20-37

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 اردیبهشت 1403
  • تاریخ بازنگری: 02 شهریور 1403
  • تاریخ پذیرش: 04 مهر 1403
  • تاریخ انتشار: 31 شهریور 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار