ارتباط آداب پذیری و عمل‌گرایی با پذیرش دعا « با توجه به آیه 10 سوره فاطر »

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث جامعه المصطفی(ص)العالمیه و دانشگاه علوم پزشکی قم، عضو فرهنگستان علوم پزشکی کشور، قم. ایران

2 دانشجوی الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور، قزوین، ایران.

3 دانشجوی الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور، ارومیه، ایران.

چکیده

دعا وسیله‌ای برای درخواست حاجات و خواسته‌ها از خداوند متعال و کلید دستیابی به گنجینه‌های ارزشمند است. آدمی برای رسیدن به اهداف و آرزوهای خود و در هجوم سختی، بیماری و تنگدستی دست نیاز به‌سوی خالق خویش دراز می‌کند و به دعا و نیایش می‌پردازد تا از درگاه خداوند طلب حاجت کند؛ اما اجابت دعا نیازمند تحقق شرایطی است. در مطالعۀ حاضر به بررسی شرایط پذیرش دعا و پاسخ به درخواست بندگان خدا با توجه به آیۀ 10 سورة فاطر و بر اساس قوانین جهان هستی پرداخته شده‌است. این مطالعه با روش توصیفی‌تحلیلی و  به‌صورت کتابخانه‌ای اسنادی با رویکرد کاربردی توسعه‌ای انجام شده‌ است. برای استخراج و تحلیل متون با کلیدواژه‌های اجابت دعا، قوانین جهان هستی، رعایت آداب دعا و عمل صالح از منابع اسلامی استفاده شده ‌است. طبق یافته‌های به‌دست‌آمده بر اساس آیات و روایات به‌ویژه آیۀ 10 سورۀ فاطر، داشتن دو شرط برای استجابت دعا ضروری است؛ یکی از آن‌ها ادبیات مناسب هنگام دعا و دیگری داشتن عمل صالح به‌میزان کافی است. خداوند متعال، جهان هستی را طبق قوانین آفریده است و آن را اداره می‌کند. استجابت دعا از این قوانین مستثنی نیست و شرایطی دارد که اگر رعایت نشود، نتیجۀ مطلوبی در پی ندارد و به اجابت ختم نمی‌شود. با توجه به آیۀ 10 سورة فاطر با رعایت دو شرط، آثار دعا نمایان می‌شود و مورد پذیرش خداوند قرار خواهد‌ گرفت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


The Relationship between Observance of Etiquettes and Righteous Deeds with Prayer Acceptance according to Verse 10 of Surah Fatir

 Abstract

Prayer is a means of requesting needs and desires from Almighty God and the key to attaining valuable treasures. In order to achieve his goals and desires, and in times of hardship and poverty, man reaches out his needy hands to God and prays to Him for help. However, the acceptance of prayer requires the fulfillment of certain conditions. In the present study, the conditions for accepting prayers and responding to the requests of God's servants have been investigated according to verse 10 of Surah Fatir and based on the laws governing the universe. Islamic sources have been used to obtain and analyze texts with the keywords of prayer acceptance, laws of the universe, observance of prayer etiquettes, and righteous deeds. Based on the findings from verses and traditions, especially verse 10 of Surah Fatir, two conditions are necessary for prayer to be answered: one is the observance of appropriate etiquette while praying, and the other is performing sufficient righteous deeds. Almighty God has created the universe and governs it according to laws. The acceptance of prayer is not an exception to these laws, and if the conditions are not met, the desired result will not be achieved, and the prayer will not be answered. According to verse 10 of Surah Fatir, by observing these two conditions, the effects of prayer will manifest, and the prayer will be accepted by God.

Keywords: prayer, prayer acceptance, observance of etiquettes, righteous deeds, laws of the universe

فهرست منابع؛
- قرآن کریم
- ابن بابویه، محمد ابن علی. (1361). معانی الاخبار. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
- ابن بابویه، محمد ابن علی. (1365). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال‌. (ج1). قم: دارالشریف الرضی للنشر.
- ابن بابویه، محمد ابن علی. (۱۳۶۷). من لا‌یحضره الفقیه. (ج6). ترجمه: علی‌اکبر غفاری و محمدجواد بلاغی. تهران: انتشارات صدوق.
- ابن فهد حلی، احمد ابن احمد. (1381). رازونیاز به درگاه بی‌نیاز. ترجمه عده الداعی و نجاح الساعی. (ج1). ترجمه: محمدحسین نائیجی. تهران: انتشارات کیا.
- امیدی‌فر، عبدالله. (1377). نقش دعا در زندگی اجتماعی. قم: میثم تمار.
- برنجی، سلیم. (۱۳۶۷). قوم از یادرفته. تهران: انتشارات دنیای کتاب.
- حاجی عبدالباقی، مریم. (۱۳۸۷). «شرایط استجابت دعا». فصل‌نامه علمی پژوهشی بینات، سال دوم، شماره 58، 32_49.
- حسن‌زاده آملی، حسن. (1371). نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور. قم: انتشارات تشیع.
- خزائلی، محمدعلی و ایزدی، فردوس. (1390). دعاهای انبیا در قرآن. قم: انتشارات ابتکار دانش.
- دیلمی، حسن ابن محمد. (1349). إرشاد القلوب. ترجمه: هدایت‌الله مسترحمی. (ج2). تهران: انتشارات مصطفوی.
- دیلمی، حسن ابن محمد. (1376). إرشاد القلوب. ترجمه: علی سلگی. (ج1). قم: انتشارات ناصر.
- رضانژاد (نوشین)، غلام‌حسین. (1367). «ندای دعا». فصل‌نامه فرهنگ، سال دوم، شماره ۳، 307_328.
- روحانی، تورج. (۱۳۹۴). «سنت‌های الهی در قرآن، منطق استخراج، حوزه‌های تأثیر و ویژگی‌ها». فصل‌نامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش، سال هشتم، شماره 23، 65_129.
- زرسازان، عاطفه. (1386). «آداب دعا در نیایش‌های انبیا». فصل‌نامه بینات، شماره 55، 154_169.
- سلیمیان، خدامراد. (آذر۱۳۸۱). «موانع پذیرش دعا». ماه‌نامه مبلغان، شماره 35، 69_75.
- سیدرضی، محمدبن حسین‌بن موسی. (1384). نهج‌البلاغه. ترجمه: علی شیروانی. قم: انتشارات نسیم حیات.
- صدر، محمدباقر. (۱۳۸۹). المدرسه القرآنیه. قم: دارالصدر.
- صدری، جمشید. (۱۳۸۹). «تحلیل و تبیین مفهوم و قلمرو دعا». فصل‌نامه پژوهش‌نامه معارف قرآنی، سال اول، شماره 3، 83_98.
- طباطبایی، محمدحسین. (۱۳۴۹). المیزان فی تفسیر القرآن. (ج2). بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
- طباطبایی، محمدحسین. (1378). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی. (ج11). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- طبرسی، فضل‌بن حسن. (1370). مکارم‌الاخلاق. (ج2). قم: الشریف الرضی.
- فیض کاشانی، محمد ابن شاه مرتضی. (۱۳۷۲). راه روشن. ترجمه: محمدصادق عارف. (ج5). مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
- فیض کاشانی، محمد ابن شاه مرتضی. (1373). تفسیرالصافی. (ج2). تهران: انتشارات مکتبة الصدر.
- فیض کاشانی، محمد ابن شاه مرتضی. (۱۳۷5). المحجه البیضا. (ج2). قم: مؤسسه نشر اسلامی.
- قرائتی، محسن. (۱۳۷۴). تفسیر نور. (ج1). قم: انتشارات مدرسه در راه حق.
- قمی، عباس. (1389). مفاتیح الجنان. تهران: پارس کتاب.
- کاشفی، محمدرضا و روحانی، محمدکاظم. (۱۳۸۹). دعا و توسل. قم: دفتر نشر معارف.
- کارل، الکسیس. (1377). نیایش. ترجمه: علی شریعتی. تهران: انتشارات الهام.
- کلینی، محمد ابن یعقوب. (1369). اصول الکافی. (ج8). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- لیاقت‌دار، محمدجواد. (1386). تعلیم و تربیت از دیدگاه امام سجاد علیه‌السلام. (ج1). قم: دفتر نشر معارف.
- محمدی ری‌شهری، محمد. (۱۳۸۹). نهج الدعا. ترجمه: حمیدرضا شیخی. قم: دارالحدیث.
- محمدی ری‌شهری، محمد. (۱۳۸۹). گزیده حکمت‌نامه پیامبراعظم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم. (ج۱). قم: دارالحدیث.
- مدرسی، محمدتقی. (۱۳۷۹). دعا معراج مومنین و راه زندگی. قم: انتشارات محبان‌الحسین علیه‌السلام.
- مصباح، محمدتقی. (مهر1386). «اخلاق و عرفان اسلامی». ماه‌نامه معرفت. (ج113)، ص5.
- مطهری، مرتضی. (۱۳۶۸). عدل الهی. تهران: صدرا.
- مطهری، مرتضی. (۱۳۸۹). آشنایی با قرآن۱. (ج9). تهران: صدرا.
- مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۷۷). اخلاق در قرآن. (ج3). قم: مدرسه الامام علی ابن ابی‌طالب علیه‌السلام.
- مکارم شیرازی، ناصر. (1386). تفسیر نمونه. (ج9). تهران: دارالکتب السلامیه.
- موسوی، مجتبی. (۱۳۸۹). «نقد و بررسی مسئله دعا و پاره‌ای چالش‌ها». دو فصل‌نامه علمی پژوهشی عقل و دین، سال دوم، شماره ۱، 139_156.
- میرشمسی، صدیقه. (۱۳۹۹). «مبانی، شیوه‌ها و موانع دعا از دیدگاه قرآن». فصل‌نامه علمی پژوهشی‌نامه الهیات. سال سیزدهم، شماره 50، 61_78.
- نراقی، ملا احمد. (1389). معراج‌السعاده. قم: جمال.
- واشیان، عباس‌علی. (1400). بهداشت و سلامت از منظر قرآن و احادیث و علوم. (ج۳). قم: سپهر حکمت.
- وفا، جعفر. (1382). تاریخ از دیدگاه قرآن و نهج‌البلاغه. (ج1). تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
- وکیلی، محمدحسن و دانش‌نهاد، محمد. (1398). «استجابت دعا در آیینه قرآن و عترت». دو فصل نامه علمی تخصصی آموزه‌های قرآن و عترت، سال اول، شماره 2، 49_66.
دوره 3، شماره 5
اسفند 1402
صفحه 233-252
  • تاریخ دریافت: 06 فروردین 1403
  • تاریخ بازنگری: 15 اردیبهشت 1403
  • تاریخ پذیرش: 24 خرداد 1403
  • تاریخ انتشار: 27 اسفند 1402