رابطه ساختاری و محتوایی دعای عرفه منقول از امام حسین(ع) و دعای عرفه صحیفه سجادیه

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

چکیده

یکی از دغدغه‌های مهم پژوهشگران علوم اسلامی، ضرورت به‌کارگیری روش‌های تحقیق میان‌رشته‌ای نوین در کنار روش‌های معمول و سنتی در نقد و فهم نصوص دینی است. از جمله این روش‌های تحقیق متن‌محور و اِسنادی مناسب جهت تحلیل نصوص دینی، روش «تحلیل محتوا» می‌باشد که تکنیک‌های کمّی و کیفی مختلفی دارد و لازم است ضمن اتخاذ تکنیک مناسب، مراحل اجرای آن متناسب با ماهیت خاص نصوص دینی، بومی‌سازی شود. در این پژوهش، تلاش شده تا در راستای متناسب‌سازی این روش جهت نقد و فهم نصوص دینی، کارکردها و تفاوت‌های دو تکنیک «تحلیل محتوای مضمونی» و «تحلیل محتوای مقوله‌ای» تبیین گردد. به همین منظور با انتخاب دو متن دعای عرفه منقول از امام حسین(ع) و دعای عرفه منقول از امام سجاد(ع) به‌عنوان جامعه آماری تحقیق تلاش گردید تا ساختار هندسی هر دعا و رابطه ساختاری و محتوایی میان آن‌ها با یکدیگر بررسی شود. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که تأکید بر خداشناسی با الگویی واحد و نیز معرفی راهنمایان دینی، مهم‌ترین وجه اشتراک این دو متن می‌باشد. در عین حال، تبیین نیازهای مردم در عصر حیات هر دو امام، وجوه اختلاف و تفاوت میان متن دو دعا بوده که باعث شده در دعای عرفه امام حسین(ع) با موضوع انسان‌شناسی و تبیین جایگاه افراد در جامعه اسلامی، و در دعای عرفه امام سجاد(ع) با موضوع امام‌شناسی و تبیین وظایف شیعیان نسبت به ائمه اطهار(ع) مواجه باشیم. بنابراین، هر دو متن مستقل از هم‌دیگر، دارای کارکردهای مشخص دینی و اجتماعی هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Comparative Content Analysis of Arafa Prayer Narrated by Imam Hussein and Arafa Prayer Narrated by Imam Sajjad 

Abstract:

One of the major concerns of Islamic scholars is the necessity of employing modern interdisciplinary research methods alongside traditional approaches for the critique and understanding of religious texts. Among these text-focused and documentary research methods suitable for analyzing religious texts, the method of "content analysis" stands out, which has various quantitative and qualitative techniques. It is essential to adapt these techniques to suit the unique nature of religious texts. In this research, an effort has been made to align this method for the critique and understanding of religious texts by explaining the functions and differences between two techniques: "thematic content analysis" and "categorical content analysis." To this end, by selecting two texts of the Arafa prayer narrated by Imam Hussein (peace be upon him) and the Arafa prayer narrated by Imam Sajjad (peace be upon him) as the research sample, an attempt was made to examine the geometric structure of each prayer and the structural and content relationship between them. The findings of the research indicate that the emphasis on theology with a unified model and the introduction of religious guides are the most significant common features of these two texts. Meanwhile, explaining the needs of the people during the lifetime of each Imam is the point of difference between the texts of the two prayers. This difference results in Imam Hussein's Arafa prayer (peace be upon him) addressing anthropology and explaining the position of individuals in Islamic society, while Imam Sajjad's Arafa prayer (peace be upon him) addresses Imamology and elucidates the duties of Shiites towards the pure Imams (peace be upon them). Therefore, each text, independently of the other, possesses specific religious and social functions.

Keywords: Hadith critique, Arafa prayer, content analysis method, categorical analysis, thematic analysis

دوره 3، شماره 5
اسفند 1402
صفحه 137-162
  • تاریخ دریافت: 18 اسفند 1402
  • تاریخ بازنگری: 25 اسفند 1402
  • تاریخ پذیرش: 24 اردیبهشت 1403
  • تاریخ انتشار: 27 اسفند 1402