بررسی ادعای وقوع بداء در استجابت دعای حضرت زکریا (ع)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مدرسی معارف اسلامی، گرایش مبانی نظری اسلام، دانشگاه شهید بهشتی ، تهران ، ایران

3 استادیار گروه مدرسی معارف اسلامی، دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

به دلیل اهمیت و جایگاه دعا در آیات قرآن کریم و روایات وارد شده از پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) یکی از مسائل اعتقادی که اندیشمندان مسلمان، همواره در مورد آن بحث نموده و به بررسی شبهات ناظر به آن پرداخته‌اند، نحوه استجابت دعا و لوازم کلامی مربوط به آن می‌باشد. اعتقاد به مستجاب‌الدعوه بودن انبیای الهی اقتضای آن را دارد که بپذیریم خواسته‌های آنان از درگاه الهی به استجابت می‌رسد، اما از سویی، ممکن است کسانی چنین بپندارند که در مواردی ادعیه انبیای الهی به اجابت نرسیده است. کسانی راه چاره را در این قبیل موارد تمسّک به آموزه بداء دانسته‌اند. یکی از این موارد که موضوع پژوهش حاضر را به خود اختصاص داده، ناظر به آیات مربوط به تولد و شهادت حضرت یحیی (ع) و ادعای وقوع بداء در استجابت دعای حضرت زکریا (ع) است. این پژوهش با هدف تبیین و تحلیل وجه بداء در آیات مذکور و بررسی انتقادی آن، به روش توصیفی- تحلیلی و انتقادی و با استناد به منابع موجود در کتابخانه‌ها انجام گرفته است و می‌کوشد با تقریر چیدمانی از آیه‌های متعدد قرآن که ناظر به دعاهای حضرت زکریا (ع) و بشارت‌های الهی به استجابت آن‌هاست، مجال طرح آموزه بداء را روشن سازد و بعد از تحلیل دیدگاه قائلان به آن، در نگاهی انتقادی نشان دهد، ادعای وقوع بداء در این ماجرا و استناد به آن برای نشان دادن وجه عدم استجابت دعای حضرت زکریا (ع) ادعایی بی‌مناقشه نیست و ضرورتی هم برای تمسک به این آموزه جهت توجیه عدم استجابت دعای حضرت زکریا (ع) وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Investigating the allegation of the occurrence of bada in response to the prayer of Hazrat Zakaria 

Abstract

One of the issues of belief related to Bada', which Shi'a theologians have discussed and examined, is the doubts surrounding the way of answering supplication and how Bada' relates to it. What is the first issue, and what does it have to do with the answer to prayer? Is there any evidence of the occurrence of Bada' in the Qur'an in answering supplication, and if such verses exist, how can these verses be argued to prove the occurrence of Bada'? Verses that have been argued by the Qa'a'in to [relate to] Bada' are the verses concerning the birth and martyrdom of Prophet Yahya (AS), and the claim that Bada' took place in the following verse. The present research aims to explain and analyze the aspect of Bada' in the mentioned verses using a descriptive-analytical method. Based on the resources available in libraries and related software, after analyzing the views of supporters and opponents of the Bada'i interpretation of these verses, [the research] does not consider citing this story as evidence to prove Bada'.

Keywords: Supplication, Answering supplications, Bada, Verses of Bada, Hazrat Zakariya, Hazrat Yahya (AS)

  • فهرست منابع؛

    • قرآن کریم.
    • آلوسی، محمود. (1415ق) روح المعانی بیروت: دار الکتب العلمیة.
    • آملی، محمد. (1377ق). نفائس الفنون. تهران: بی‌جا.
    • ابن اثیر، علی بن محمد. (1385ق). الکامل فی التاریخ. بیروت: دار الصادر.
    • ابن طیفور، احمد بن ابی طاهر. (بی‌تا). بلاغات النساء. قم: مکتبه بصیرتی.
    • ابن فارس، احمد. (1404ق). معجم مقاییس اللغه. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
    • ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
    • ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. چاپ سوم، بیروت: دار صادر.
    • ابوالفتوح رازی، حسن بن علی. (1408ق). روض الجنان و روح الجنان. مشهد، بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی (ع).
    • انیس، ابراهیم و همکاران. (1378). المعجم الوسیط. چاپ هشتم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    • بغوی، حسین بن مسعود. (1420ق). معالم التنزیل. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    • بلاغی نجفی، محمد جواد. (1420ق). آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم: بنیاد بعثت.
    • ثعلبی نیشابوری، احمد بن ابراهیم. (1422ق). الکشف و البیان عن تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    • حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد. (1363ش). تفسیر اثنا عشری. تهران: انتشارات میقات.
    • خمینی، روح الله. (1386). شرح دعاء السحر. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    • راغب اصفهانی، (1416ق). مفردات الفاظ القرآن الکریم. بیروت: دارالسامیه.
    • سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر. (1404ق). الدرّ المنثور. قم: انتشارات کتاب‌خانه آیت الله مرعشی.
    • صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (ملاصدرا). (1981م). الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیه. بیروت:دارالتراث.
    • همو. (1383). شرح اصول کافی. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    • طباطبایی، محمد حسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
    • الطبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان. تهران: ناصر‌خسرو.
    • فیومی، احمد بن محمد بن علی. (1405ق). المصباح المنیر. قم: دارالهجره.
    • کاشانی، ملافتح الله. (1336ش). تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین. تهران: کتاب‌فروشی محمد حسن علمی.
    • کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). اصول کافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    • کورانی، علی. (1424ق). ألف سؤال و إشکال علی المخالفین لأهل البیت الطاهرین. بیروت: دار الهدی.
    • مجلسی، محمد باقر. (1404ق). (الف). بحار الانوار. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
    • مجلسی، محمد باقر. (1404ق). (ب). مرآت العقول فی شرح اخبار آل الرسول. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    • نسفی، عبدالله بن احمد. (1416ق). مدارک التنزیل. بیروت: دار‌النفائس.