مؤلّفه‌های اهمّیّت مرزبانی در گفتمان دعایی صحیفة سجّادیه (بر مبنای نظریّة زیباشناسی دریافت Reception-Aesthetic)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه مازندران. ایران.

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گرایش ادبیّات عرفانی. دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه مازندران. ایران.

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی،دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. تهران، ایران.

چکیده

کشور ما با 8755 کیلومتر مرز دریایی، رودخانه­ای و زمینی با هفت کشور همسایه، دارای یک موقعیّت برجسته در موضوع مرزبانی است و به تبع آن، اندیشة دفاع و موضوع «مرزبانی» از جمله موضوع­ های است که در متون دینی و ملّی ما مورد توجّه بوده است. اگرچه واژة «مرز» و «مرزبان» در معنای متداول خود با گرایش غالب جغرافیایی به‌کار می­رود، ولی در متون اعتقادی، معنایی فراتر از مرز سرزمینی دارد و امروزه با وجود فضای مجازی و رشد روزافزون اینترنت و به‌وجود آمدن مباحثی هم­چون «دهکدة جهانی»، نقش و اهمیت «مرزهای اندیشه»  محسوس­تر  است. کتاب صحیفة به خاطر عدم اختصاص به دوره یا اندیشة خاص و دارا بودن قابلیت بهره وری نوع انسان از متن نیایشی صحیفه، دارای یک ظرفیت فرازبانی است. وجود موضوعاتی هم­چون مرزبانی و مؤلّفه ­های اهمّیّت بخشی به مرزبان در گفتمان متن بنا بر دریافت زیباشناسانه از متن؛ از طرفی، بیانگر چند لایه بودن محتوای متن و کاربردی بودن آن با زیست اجتماعی انسان در ادوار مختلف و از دیگر سو، بیانگر اهمّیّت و جایگاه ناشناخته کتاب صحیفه در کاوش ­های علمی است. مقاله درصدد پاسخ به این پرسش است که مؤلّفه­ های اهمّیّت بخشی مرزبانی در گفتمان دعایی امام سجّاد علیه­السلام کدام­ اند؟ یافته­ها حاکی از آن است که در زمان فعلی و با توجه پیدایش مفهومی جدیدی از دفاع فراسرزمینی می­توان با یک خوانش زیبایی­ شناسانه از متن صحیفه، ویژگی­ های چون نوع ­دوستی فرامکانی، دشمن­شناسی و فرمان­پذیری را از مؤلفه ­های برجسته در اهمیت ­بخشی به مرزبانی بر شمرد. گردآوری داده­ها به صورت کتابخانه­ ای با ابزار فیش­ برداری و داده ­پردازی در متن به روش توصیفی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


The Elements of the Importance of Border-Guarding in the Prayer Ṣaḥīfa Sajjādiyya
(Based on the Receptison-Aesthetic Theory)

Abstract

Iran with 8755 km of sea, river, and land borders with seven neighboring countries has a significant position in the issue of border-guarding. Accordingly, the idea of defense and the issue of boarder-guarding (Marzbani) have had a prominent position in our national and religious texts. Although the words border and boarder-guarding are used in their common senses with mainly geographical orientation; in religious texts, they have meanings beyond mere territorial boundaries. Nowadays, with the prevalence of virtual space and the increasing growth of the Internet and the emergence of issues such as 'Global Village'; the important role of 'borders of thought' is more noticeable. Due to the fact that Ṣaḥīfa Sajjādiyya book of prayer has not been assigned to a particular era or thought and due to the ability of people in different eras to use the prayer text of the Ṣaḥīfa Sajjādiyya, this book has a meta-linguistic capacity. The presence of topics such as border guarding and the elements that contribute to border guarding discourse in the text, based on an aesthetic reception of the text; on the one hand, indicates the multi-layered nature of the text content and its applicability to human socio-biological life in different eras, and on the other hand, underscores the importance and unrecognized status of the book "Ṣaḥīfa" in scientific explorations. The article seeks to answer the question 'What are the important components of boarder-guarding in the Ṣaḥīfa Sajjādiyya? The findings indicate that, at the present time and considering the emergence of a new concept of defense beyond the physical boarder, the features such as international peace and harmony, recognizing enemy and obedience of commands can be the result of an aesthetic reading of the text of Ṣaḥīfa Sajjādiyya. The data collection procedure on the current study was done via library research and note-taking. The data were analyzed descriptively.

Keywords: (Boarder-Guard) Marzban, Recognizing Enemy, Power, Reception-Aesthetic Theory, Ṣaḥīfa Sajjādiyya

فهرست منابع؛
- قرآن­ کریم (1385). ترجمة الاهی قمشه­ای. چاپ بیستم، قم: نشرحافظ نوین.
- صحیفة سجّادیه. (1387). ترجمة الاهی قمشه­ای. قم: نشر پیام مقدّس.
- آقابابایی. (1379). صحیفة سجّادیه مرکز اطّلاع‌رسانی جهانی و الهی. مجلّة پاسدار اسلام، دورة 19، شمارة 223.
- آیزر، ولفگانگ؛­ صافاریان، روبرت. (1372). «فرآیند خواندن: نگرش پدیدارشناختی»، مجله کیهان­فرهنگی، شماره 101.
- ابن منظور، محمّد بن مکرم. (1405ق). لسان­العرب. چاپ سوم، بیروت: نشر دارالفکر.
- ابی داود، سلیمان بن اشعث السجستانی الازدی. (1371ش). السنن، بیروت: نشر دارالجلیل.
- امیری، عبدالرّضا. (1384). «نقش رسانه­های جمعی در امنیّت اجتماعی». مجموعه ‌مقالات همایش امنیّت اجتماعی، شمارة یک، تهران: نشرگل­پونه.
- بخاری، محمّد­بن­اسماعیل. (1371ش). جامع­الصحیح، المسند­المستخرج الصحیح الامام المسلم. بیروت: نشر دارالفکر.
- برکت، بهزاد. (1393). «کنش خواندن و انسان­شناسی ادبیات: تصویری از اندیشه ولفگانگ آیزر». مجله جستارهای ادبی، شماره 184.
- برنز، اریک. (1384). میشل فوکو، ترجمة بابک احمدی. تهران: نشر ماهی.
- بووی، آندرو. (1386). زیباشناسی و ذهنیّت از کانت تا نیچه. ترجمة فریبرز مجیدی، تهران: نشر فرهنگستان هنر.
- بیانی، علیقلی. (1385)، .منطق عشق عرفانی منطق نیایش. چاپ چهارم، تهران: نشر شرکت سهامی انتشار.
- حلی، محقّق. (1408ق). شرائع الاسلام. چاپ سوم، قم: نشر اسماعیلیان.
- دشتی، محمّد. (1386). ترجمة نهج­البلاغه. چاپ هفتم، تهران: نشر زُهد.
- دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت­نامه. تهران: نشر سیروس.
- کاویانی پویا، حمید. (1394). «بررسی مفهوم قلمرو و اهمّیّت مرز و مرزداری در دوران ماد و هخامنشی». مجلّة جستارهای تاریخی، سال ششم، شمارة 2، نشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمّد. (1376ش). مفردات الفاظ قرآن. چاپ اوّل، بیروت: دارالقلم.
- زارعی، بهادر؛ احمدپور، احمد. (1385)، «سنجش دو گفتمان انقلابی و ملّی در قلمرو جغرافیایی امنیّتی جمهوری اسلامی ایران». مجلّة پژوهش­های جغرافیایی، شماره55.
- شفیعی­کدکنی، محمّد­رضا. (1381). ادوار شعر فارسی. تهران: نشر سخن.
-  شمیسا، سیروس. (1388). نقد ادبی. چاپ سوم (ویرایش دوم)، تهران: نشر میترا.
- طوسی، ابوجعفر محمّدبن­حسن. (1387ق). المبسوط فی الفقه الامامیه. چاپ سوم، تهران: المکتبه المرتضویه.
- فتوحی، محمود. (1385). بلاغت تصویر. تهران:  نشر سخن.
- فیاض، محمّد؛ شاکری، نزهت. (1401). «بررسی دعاهای صحیفة سجّادیه از منظر روش­های متن­کاوی»، دوفصلنامة دعاپژوهی دانشگاه بوعلی سینا-همدان، سال دوم، شمارة سوم، صص88-70.
- قرائتی، محسن. (1387). تفسیر نور. چاپ یازدهم، تهران: نشر مرکز فرهنگی درس­های از قرآن.
- قرشی بنایی، علی اکبر. (1412ق). قاموس قرآن. هفت جلدی، چاپ ششم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- عاملی، زین­الدّین. (1438ق). الروضه البهیه فی شرح اللعمه الدمشقیه. 4جلدی، چاپ سیزدهم، قم: نشر مجمع الفکر الاسلامی.
- مجتهدزاده، پیروز. (1373).، کشور و مرزها در منطقة ژئوپلکتیک خلیج فارس. ترجمة محمّدرضا ملک­محمّدی نوری. تهران: نشر وزارت امور خارجه.
- متّحدین، ژاله. (1354). «تکرار ارزش صوتی و بلاغی آن». مجلّة ادبیّات و علوم انسانی مشهد، سال11، شمارة 3.
- مسبوق، سید‌مهدی؛ طبیبی، علی‌رضا؛ رحیمی آذین، مرضیه. (1397). مقاله «خوانش ترجمه­های دعای عرفه در پرتو نظریه زیبایی­شناسی دریافت آیزر». مجله مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، شماره 9، صص161-137.
- مصلح، علی­اصغر. (بی­تا). «نحوه پرستش انسان معاصر از خویش». نشریة دانشکدة علوم انسانی، صص152-141.
- موسوی خمینی، روح الله. (1378). صحیفة امام، بیست و سه جلدی. قم: مؤسّسة نشر و تنظیم آثار امام خمینی (ره).
- میرزاحسن، فهیمه؛ عظیم­پور تبریزی، پوپک. (1394). «خوانش عروسک­های نمایشی بر اساس نظریه زیبایی­شناسی دریافت آیزر». مجله نامه هنرهای نمایشی و موسیقی، شماره 10.
- هاشمی، سیدمحمّد. (1374). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر دانشگاه شهید بهشتی.
- نامور مطلق،بهمن. (1387). «یائوس و آیزر: نظریه دریافت». نشریه پژوهش‌نامه فرهنگستان هنر، شماره 11،صص110-93.
- نجاتی حسینی، سید محمود. (1392). «دعا، یک کُنش اجتماعی-دینی موثر، مستمر و فراگیر». مجله مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دورة دوم، شمارة 1، پیاپی5.
- نجاتی حسینی، سیّدمحمود. (1400). «تفاوت دعا با نیایش و ذکر» مشرق، کد خبر 1218029
- یوسفی، غلامحسین. (1357). موسیقی کلمات در شعر فردوسی، مجلّة دانشکدة ادبیات فردوسی مشهد، ش2.