تحلیل انتقادی گفتمان دعای صباح امام علی (ع) بر اساس الگوی نورمن فرکلاف

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه لرستان و عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور لرستان ، خرم آباد ، ایران

2 عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

3 عضو هیأت علمی گروه زبان وادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

4 عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

گفتمان انتقادی نوعی روند تکوینی تحلیل گفتمان است که در آن با عبور از سطح توصیف گفتمان به چرایی تولید متن توجه می­شود. در همین راستا در پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی بر اساس الگوی تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف تلاش می شود به گفتمان­کاوی انتقادی دعای صباح امام علی (ع) در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین پرداخته شود و ضمن بررسی جنبه­های ادبی مناجات، گفتمان­های غالب و پوشیده متن را که کمتر به آن­ها توجه شده، مورد تحلیل قرار دهد. در سطح توصیف در جملات با وجوه خبری، با قطع و یقین به بیان موقعیت گفتمانی پرداخته‌شده که بیانگر میزان تعهد نویسنده به گزاره­ هاست و این متن به عنوان ابزاری قاطع برای ارسال پیام است. در بعضی عبارات قصد نویسنده برای انگیزش مخاطب نیست؛ بلکه نوعی انتظار، حسرت و اندوه را نشان می دهد. این پژوهش سعی می‌کند به این دو پرسش پاسخ دهد که مهم‌ترین موضوعات مطرح‌شده در دعای صباح براساس نظریة نورمن فرکلاف کدامند و امام (ع) چگونه توانسته است با استفاده از کلمات این موضوعات را منتقل کند؟ نتایج این تحقیق گویای این است که ایدئولوژی غالب در گفتمان در موضوع بیان عظمت خداوند و قدرت و حکمت او در خلق نعمت­های عظیم، یگانگی خداوند و توحید، بخشندگی و رحمت، تفویض امور به خداوند و مناجات و راز و نیاز با خدا خلاصه شده است. بر این اساس، بیشترین حجم واژگان دعای صباح برای انتقال معنایی متناسب با این ایدئولوژی انتخاب شده است و با توجه به مفهوم دعا، دایره واژگانی امام (ع) نیز بیشتر مربوط به دعا و مناجات است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Critical analysis of Imam Ali's morning prayer discourse based on Norman Farklough's model

Parisa Kazemi[1], Hossein Chiraghi Vash*[2], Maryam Jalilian[3], Amir Moghadam Motaghi[4]

 

Abstract

Critical discourse is a kind of formative process of discourse analysis, in which by passing the level of discourse description, attention is paid to why the text is produced. In this regard, in the present study, with a descriptive-analytical approach based on the model of critical discourse analysis of Norman Farklough, an attempt is made to analyze the critical discourse of Imam Ali's (PBUH) prayers at three levels of description, interpretation and explanation, and while examining the aspect to analyze the literary aspects of prayers, the dominant and hidden discourses of the text, which have received less attention. It is a statement and this text is a decisive tool to send a message. In some phrases, the author's intention is not to motivate the audience, but it shows a kind of expectation, longing and sadness. This research tries to answer these two questions: what are the most important topics raised in the morning prayer based on the theory of Norman Farklaf, and how Imam (a.s.) had been able to convey these topics using words. The results of this research show that the dominant ideology in the discourse on the topic of expressing the greatness of God and His power and wisdom in creating great blessings, the unity of God and monotheism, forgiveness and mercy, delegation of affairs to God and supplications and secret and need with God has been based on this and the largest number of words in the Sabah prayer have been chosen to convey a meaning that fits this ideology, and according to the concept of prayer, the vocabulary of Imam (a.s.) is also more related to prayer and praying.

Key words: critical discourse, Norman Fairclough, Sabah prayer

 

[1]- Doctoral student of Lorestan University and faculty member of Payam Noor University of Lorestan-Khorramabad. Kazemi.pa@fh.lu.ac.ir

[2]- (*Corresponding Author) Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Humanities, Bu-Ali Sina University. h.cheraghivash@basu.ac.ir

[3]- Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University. Jalilian.ma@lu.ac.ir

[4]- Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Human Sciences, Dr. Ali Shariati, Ferdowsi University of Mashhad. a.moghaddam@ferdowsi.um.ac.ir

  • فهرست منابع: 

    • قرآن کریم
    • پاشازانوس، احمد؛ جعفری، روح الله.(1394). «تحلیل انتقادی خطبه زیادبن ابیه معروف به خطبة البتراء با استفاده از الگوی فرکلاف». پژوهش‌نامه نقد ادبی، دوره 6، شماره 11، صص 65-41،
    • یورگنسن، ماریان،فیلیپس، لوییز.(1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. مترجم:هادی ­جلیلی،تهران: نشر نی،چ2.
    • فرکلاف، نورمن. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمه فاطمه شایسته­پیران ودیگران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، چ 1.
    • شجاع رضوی، سعیده. (1386). جنسیت و شمول معنایی، فصل‌نامه پازند، سال سوم، شماره 10،، صص 26-11.
    • احمدی بابک. (1388). ساختار وتأویل متن. چاپ یازدهم، تهران: مرکز .
    • مک دانل، دایان. مقدمه‌ای بر نظریه­های تحلیل گفتمان. ترجمه حسین‌علی نوذری، تهران: فرهنگ گفتمان.
    • پهلوان­نژاد، محمدرضا؛ ناصری مشهدی، نصرت. (1380). «تحلیل نامه­ای از تاریخ بیهقی با رویکرد معنی­شناختی کاربردی «نامه سران تگین­آباد»،زبان وادبیات فارسی، سال 16، شماره 62، صص 58- 37.
    • هاشمی، احمد. (1378). جواهرالبلاغة. مترجم: دکتر محمود خورسندی، حمید مسجد سرائی. تهران: نشر فیض.
    • عکاشه، محمود. (2005). لغة الخطاب السیاسی دراسة لغویة تطبیقیة فی ضوء نظریة النصال. مصر: دارالنشر للجامعات.
    • الشهری، عبد‌الهادی بن ظافر. (2004). استراتیجیات الخطاب مقاربة لغویة تداولیة. ج 1، بیروت: دارالکتاب الجدیدة المتحدة.
    • ابن اثیر، ضیاء‌الدین. (بی­تا). المثل السائر فی الادب الکاتب و الشاعر به تعلیق: احمد الحوفی و بدوی طبانة. مصر: دار النهضة مصر للطبع و النشر.
    • حلوه، نوال بنت إبراهیم (2012).«‌أثرالتکرار فی التماسک النصی نقاربة معجمیة تطبیقیة فی ضوء مقالات د.خالد منیف»، مجلة جامعة أم القری لعلوم اللغات و آدابها، العدد الثامن، صص 82-13.
    • الموسوی، محسن باقر. (2002). المدخل الی علوم نهج البلاغة. الطبعة الاولی. بیروت: دارالعلوم.
    • مالمبریج، برتیل. (1984). تعریب والدراسة الدکتور عبد الصبور شاهین، علم الأصوات. ناشر: مکتبة الشباب.
    • حسین، الصغیر. (2000). الصوت اللغوی فی القرآن. بیروت: دار‌المؤرخ العربی.
    • منقری، نصر بن مزاحم. (1382ق). وقعه الصفین. تحقیق عبدالسلام محمد هارون. قاهره: المؤسسه، العربیه الحدیثه.
    • الطیب، عبدالله. (2000). المرشد إلی فهم أشعر العرب و صناعتها. جلد 2، بیروت: دار‌الفکر.
    • قهرمانی، علی؛ بیدار، فاضل. (1398). «تحلیل گفتمان انتقادی در نهج البلاغه بر اساس تئوری نورمن فرکلاف (مطالعه موردی خطبه‌های علی (ع) در جریان فتنه‌های خوارج». پژوهش‌نامه امامیه، تابستان.