تأملی در ماهیت دعای ملحون و بررسی سرّ عدم تعالی آن

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه الهیات (فلسفه) ،دانشگاه گنبدکاووس، ایران

چکیده

مسئلة اصلی این پژوهش تأثیر وضعی و تکوینی الفاظ و کلمات در نظام هستی با تمرکز بر مسئلة استجابت دعای ملحون است. دعای ملحون دعایی است که با الفاظ غلط و اِعراب ناصحیح ادا می­شود که طبق روایتی از امام جواد علیه­ السّلام، چنین دعایی بالا نمی‌رود. یافتة اصلی این پژوهش – که از نوع پژوهش­ های کتابخانه ­ای و اسنادی و به شیوة تحلیل عقلی و منطقیِ داده­ ها به نگارش در آمده – آن است که استجابت دعا اثر نفس انسانی است که به اذن الهی در نظام تکوین اثرگذار است. نفسی که با ابراز فقر،  به مبدأ هستی متصل می­شود، از قدرت آن مبدأ در اثرگذاری بر امور مختلف بهره ­مند می­شود. از آنجا که حقیقت نفس به قدرت الهی متصل شده، تمام آثار و تجلیات نفس دعاکننده هم مانند کلمات، حالت خضوع، بکاء یا تباکی در اشتداد ظهور قدرت الهی در آن مؤثر است؛ همان­طور که اجتماع دعاکنندگان و تکرار دعا نیز بر ظهور این قدرت می ­افزاید. الفاظ و کلمات و نیز اموری مانند زمان مناسب، مکان شریف و غیره اثر اِعدادی بر نفس دارند؛ یعنی نفس را برای تأثیرگذاری در نظام تکوین آماده می­ کنند نه این‌که الفاظ و کلمات علتِ فاعلی در استجابت دعا باشند، بنابراین دعای ملحون نمی­ تواند مانع استجابت دعا باشد. در این پژوهش به برخی از توجیهاتی که از کلام امام جواد (ع) شده است، پرداخته و جهات ضعف آن‌ها تبیین شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


A research on wrong prayer and justification of Imam Javad's statement that incorrect prayer does not go up

 Fardin Jamshidi Mehr[1]

 

Abstract

The main issue of this research is the situational and formative effect of words in the system of existence, focusing on the problem of answering incorrect prayers. Incorrect prayer is a prayer that is said with wrong words and incorrect pronunciation. According to a narration from Imam Javad, peace be upon him, such a prayer does not go up. The main finding of this research - which was written in the form of library and documentary research and in the method of rational and logical analysis of data - is that the answer to prayer is the result of the human soul, which is effective in the system of existence by God's permission. A soul that is connected to the origin of existence by expressing poverty, benefits from the power of that origin in influencing various matters. Since the truth of the soul is connected to the divine power, all the works and manifestations of the soul of the supplicant are effective in the manifestation of the divine power in it, such as words, the state of submission, crying or pretending to cry; just as the gathering of supplicants and repetition of prayer also increases the emergence of this power. Words and things like the right time, honorable place, etc. have a preparing effect on the soul: that is, they prepare the soul to influence the system of existence, rather than the words being the active cause of answering the prayer; therefore, incorrect prayer cannot prevent prayer from being answered.​ In this research, some of the justifications that have been presented for Imam Javad's statement have been discussed and their weaknesses have been explained.

Keywords: prayer, incorrect, response, soul, preparing cause, existence system

 

[1]- Member of the academic faculty and assistant professor of the department of theology (philosophy) of Gonbadkavos University, fjamshidi@gonbad.ac.ir

فهرست منابع
- قرآن کریم
- آشتیانی، سیدجلال­الدّین. (1370). شرح مقدمه فیصری بر فصوص الحکم. چاپ سوم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
- ابن­سینا، حسین بن عبدالله. (1404). الشفاء (الطبیعیات) کتاب النفس. به تحقیق سعید زاید. قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
- ابن­عربی، محیی­الدّین محمد بن علی. (بی­تا). الفتوحات المکیّة (أربع مجلدات). بیروت: دار الصادر.
- ابن­فهدحلّی، احمد بن محمد. (1407). عدة الدّاعی و نجاح السّاعی. مصحح احمد موحدی قمی. تهران: دار الکتب الإسلامی.
- بیضاوی، عبدالله بن عمر. (1418). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. تحقیق از محمد عبدالرحمن المرعشلی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- پاینده، ابوالقاسم. (1382). نهج الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول (ص)). چاپ چهارم. تهران: دنیای دانش.
- جوادی­آملی، عبدالله. (1383). تفسیر تسنیم. چاپ چهارم. قم: مرکز نشر اسراء.
- حرّانی، ابن­شعبه حسن بن علی. (1363). تحف العقول. مصحح علی­اکبر غفاری. چاپ دوم. قم: جامعة المدرّسین.
- حرّعاملی، محمد بن حسن. (1409). وسائل الشیعة. مصحح مؤسسة آل البیت علیهم­السّلام. قم: مؤسسة آل البیت علیهم­السّلام.
- حرّعاملی، محمد بن حسن. (1414). هدایة الأمّة إلی أحکام الأئمة علیهم­السّلام. مصحح آستان قدس رضوی و بنیاد پژوهش‌های اسلامی گروه حدیث. مشهد: آستانة الرّضویّة المقدّسة مجمع البحوث الإسلامیّة.
- حسن­زاده­آملی، حسن. (1383). انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغة. تهران: الف.لام. میم.
- حسن­زاده­آملی، حسن. (1388). سدرة المنتهی فی تفسیر قرآن المصطفی. قم: الف.لام.میم.
- حسن­زاده­آملی، حسن. (1395). الصحیفة الزبرجدیّة فی کلمات سجادیّة. مترجم محمدحسین نائیجی. قم: الف.لام.میم.
- حسن­زاده­آملی، حسن. (1378). ممد الهمم در شرح فصوص الحکم. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
- حسن­زاده­آملی، حسن. (1390). مناسک حج. قم: الف.لام.میم.
- حسن­زاده­آملی، حسن. (1384). منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح. مترجم علی بن طیفور بسطامی. تقدیم از حسن­ حسن­زاده­آملی. چاپ ششم. تهران: انتشارات حکمت.
- حسن­زاده­آملی، حسن. (1385). نورٌ علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور. قم: الف.لام.میم.
- خوارزمی، تاج­الدّین حسین. (1379). شرح فصوص الحکم. محقق و مصحح حسن­ حسن­زاده­آملی. چاپ دوم. قم: بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
- راغب­اصفهانی، حسین بن محمد. (1387). المفردات فی غریب القرآن. قم: نشر صادق.
- ری­شهری، محمد محمدی. (1367). میزان الحکمة. چاپ دوم. قم: مکتب الإعلام الإسلامی مرکز النشر.
- سبزواری، مولی هادی بن مهدی. (1360). التعلیقات علی الشّواهد الرّبوبیّة. تصحیح و تعلیق از سیدجلال­الدّین آشتیانی. چاپ دوم. مشهد: المرکز الجامعی للنّشر.
- سبزواری، مولی هادی بن مهدی. (1369-1379). شرح المنظومة. تصحیح و تعلیق از آیت­الله حسن حسن­زاده‌آملی. تهران: نشر ناب.
- سیدرضی، محمد بن حسین. (1379). نهج­البلاغة. ترجمه عبدالحمید آیتی. چاپ ششم. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- شیخ­صدوق، محمد بن علی ابن‌باویه. (1376). الأمالی. چاپ ششم. تهران: انتشارات کتابچی.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن. (بی­تا). التبیان فی تفسیر القرآن. تحقیق از احمد قصیر عاملی و تقدیم از شیخ آقابزرگ تهرانی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- شیخ­مفید، محمد بن محمد. (1413). الأمالی. مصحح حسین استادولی و علی­اکبر غفاری. قم: کنگرة شیخ مفید.
- طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه­ی مدرّسین حوزه علمیه قم.
- طوسی، نصیرالدین محمد بن محمد. (1375). شرح الإشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغة.
- فارابی، ابونصر محمد بن محمد. (1995). آراء أهل المدینة الفاضلة و مضاداتها. مقدمه و تعلیقه از علی بوملحم. بیروت: مکتبة الهلال.
- قمی، علی بن ابراهیم. (1367). تفسیر قمی. تحقیق از سیدطیب موسوی جزایری. چاپ چهارم. قم: دارالکتاب.
- قیصری، شرف­الدّین داوود بن محمود. (1381). رسائل قیصری. مصحح سیدجلال­الدّین آشتیانی. چاپ دوم. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
- کلینی، محمد بن یعقوب. (1407). الکافی (ط-الإسلامیّة). مصحح علی­اکبر غفاری و محمد آخوندی. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الإسلامیّة.
- مجلسی، ملامحمدباقر بن محمدتقی. (1403). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ع). مصحح جمعی از محققان. چاپ دوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- مطهری، مرتضی. (1384). مجموعه آثار. چاپ دوازدهم. تهران: انتشارات صدرا.
- ملاصدرا، صدرالدّین محمد شیرازی. (1981). الحکمة المتعالیّة فی الأسفار العقلیّة الأربعة. چاپ سوم. بیروت: دار إحیاء التراث.
- ملاصدرا، صدرالدّین محمد شیرازی. (1422). شرح الهدایة الأثیریة. مصحح محمدمصطفی فولادکار. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
- ملاصدرا، صدرالدّین محمد شیرازی. (1363). مفاتیح الغیب. مصحح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.