واکاوی بیانی نیایش های حضرت ابراهیم (ع) در تفاسیر فریقین

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه الهیات (علوم قرآن و حدیث) دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گنبد کاووس

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد، ایران

3 دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

چکیده

ایمان مذهبی و بهره­مندی صحیح از دعا، رفتاری سفارش شده در فرهنگ اسلامی است که توان مؤمنان در رویارویی با مشکلات را تقویت می­نماید. نیایش به عنوان مظهر قدردانی از خداوند متعال با حل تعارض ­های درونی، یکپارچه­سازی شخصیّت و کاهش رفتارهای نابه‌هنجار، زمینه سلامت معنوی فرد و اجتماع را فراهم می­سازد. در مکتب انسان­ ساز پیامبران، دعا فرایندی است که از مطلوبیت ذاتی برخوردار است. بنابراین، انبیا هیچ‌گاه از نیایش با باری‌تعالی احساس خستگى و ملالت خاطر ننموده­ اند. ایشان افزون بر گسترش فرهنگ استعانت از خداوند و تزریق روحیه­ ی امید در جوامع انسانی با خاکساری در پیشگاه قادر مطلق، به مصاف خودخواهى‌ای که خود ریشه­ ی تمامی معایب و رذایل اخلاقی است، رفته­ اند. پژوهش کتاب‌خانه­ ای حاضر که به شیوه­ ی توصیفی ـ تحلیلی سامان‌یافته با تمرکز بر ادعیه قرآنی وحی‌بنیان و بهره­ گیری از روش تفسیر بیانی، دعاهای حضرت ابراهیم (ع) را کاویده و مسئله­ ی گستره، ارتباط و انسجام مناجات­ های ایشان را دنبال نموده است. یافته­ های تحقیق نشان از آن دارد که با نگاهی سازوار و بیانی به مناجات­ های قهرمان توحید می­توان دعاهای ایشان را در سه دسته­ جای داد: نخست، دعاهای ابراهیم (ع) برای خود، پدر و ذریه ­اش با محوریت آمرزش و سعاد­تمندی در دنیا و آخرت. دسته­ ی دوم، ادعیه تکلیفی که ابراهیم (ع) در قالب آن، احکام الهی و شیوه­ ی اجرایی نمودن آن از پیشگاه الهی را مطالبه نموده و سرانجام از دسته ­ی سوم، می­توان از دعاهای اختصاص یافته به خانه­ ی خدا با تکیه بر دو اصل امنیت و روزی­ بخشی به زائران بیت الله الحرام یاد نمود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Analytical analysis of Prophet Ibrahim's prayers in Shia and Sunni interpretations

 Seyyed Mehdi Rahmati*[1], Fatima Haji Akbari[2], Sayeda Zainab Razavi Kia[3]

 

Abstract

Religious faith and proper use of prayer is a behavior ordered in Islamic culture that strengthens the ability of believers to face problems. Prayer, as a manifestation of gratitude to Almighty God, provides the basis for the spiritual health of the individual and society by solving internal conflicts, integrating the personality and reducing abnormal behaviors. In the man-making school of the prophets, prayer is a process that has intrinsic usefulness. Therefore, the prophets have never felt tired and bored from praying with the burden of the Almighty.In addition to spreading the culture of seeking help from God and injecting the spirit of hope in human societies, they have faced selfishness, which is the root of all moral vices, by bowing before the Almighty. The current library research, which is organized in a descriptive-analytical way, focusing on the Quranic supplications of the foundational revelation and using the method of expressive interpretation, has analyzed the prayers of Prophet Ibrahim (pbuh) and the issue of the extent, connection and coherence of the supplications. has followed them. The findings of the research show that with a structured and expressive look at the prayers of the hero of monotheism, their prayers can be placed in three categories: First, the prayers of Abraham (pbuh) for himself, his father and his descendants, centered on forgiveness. and happiness in this world and the hereafter. The second category is the obligatory prayer in which Abraham (pbuh) requested the divine commandments and the way to implement them from the divine presence, and finally, from the third category, we can find the prayers dedicated to the house of God reminded the pilgrims of Baitullah Haram by relying on the two principles of security and sustenance.

Keywords: Tafsir Bani, Tafsir Quran, Prayers of Prophets, Prayers of Hazrat Ibrahim A.S

 

[1]- Academic staff member and assistant professor of Qur'anic and Hadith sciences of Gonbad Kavos University (corresponding author*), rahmati@gonbad.ac.ir

[2]- Department of Quranic sciences and Hadith, Faculty of Humanities, Kosar University of Bojnord. Bojnord, Iran, f.hajiakbari@kub.ac.ir

[3]- Graduated with a Ph.D. in Quran and Hadith Sciences, Islamic Azad University, Tehran Branch, Center,  zeinab.razavi65@gmail.com

  • فهرست منابع

    • قرآن کریم
    • آلوسی، محمود بن عبد الله. (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. ‏بیروت: دار الکتب العلمیة.
    • ابن جوزی، ابو الفرج عبد الرحمن بن علی. (1422ق). زاد المسیر فی علم التفسیر. تحقیق عبد الرزاق المهدی. بیروت: دار الکتاب العربی.
    • ابن عاشور، محمد طاهر. (1984م). تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور. تونس: التونسیة للنشر‏.
    • ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. (1420ق). تفسیر القرآن العظیم. ریاض: دار طیبة للنشر و التوزیع.
    • بابایی، علی اکبر. (1381ش). مکاتب تفسیری. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی با مشارکت پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
    • برقی، احمد بن محمد بن خالد. (1371ق). المحاسن. قم: دار الکتب الاسلامیة.
    • بنت الشاطی، عایشه عبد الرحمن. (1397ق). التفسیر البیانی للقرآن الکریم. قاهره: دارالمعارف.
    • بیضاوی، عبد الله بن عمر. (1418ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
    • پورت، جان دیون. (1382ش). عذر تقصیر به پیشگاه محمّد و قرآن. ترجمه سیّد غلام‌رضا سعیدی. تهران: اطلاعات.
    • ثعلبی، احمد بن محمد. (2002م). الکشف و البیان عن تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • جبر، حسن. (1421ق). بنت الشاطی من قریب. کویت: دار الکتب الحدیث.
    • خازن، علی بن محمد. (1415ق). لباب التأویل فی معانی التنزیل. بیروت: الکتب العلمیة.
    • حاکم نیسابوری، محمد بن عبد الله. (1411ق). المستدرک علی الصحیحین. بیروت: الکتب العلمیة.
    • الزرقانی، محمد عبد العظیم. (1372ق). مناهل العرفان فی علوم القرآن. قاهره: دار احیاء الکتب العربیة.
    • الزمخشری، ابوالقاسم جار الله محمود بن عمر. (1407ق). الکشّاف عن حقائق التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل. بیروت: دار الکتاب العربی‏.
    • سبحانی، جعفر. (1422ق). المناهج التفسیریة. قم: مؤسسة امام صادق (ع).
    • السیوطی، جلال الدین. (1398ق). الإتقان فی علوم القرآن. مصر: مطبعة مصطفی البابی الحلبی.
    • شربینی، محمد بن احمد. (1285ق). السراج المنیر. القاهرة: مطبعة بولاق.
    • صدوق، محمد بن علی ابن بابویه. (1410ق). الخصال. بیروت: مؤسسة الاعلمی.
    • ن....................... (1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    • طباطبایی، سیّد محمد حسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    • ن....................... (1386ش). قرآن در اسلام. قم: بوستان کتاب.
    • طبرسی، فضل بن حسن. (1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. چاپ سوم. تهران: ناصر خسرو.
    • طبری، ابوجعفر محمد بن جریر. (1412ق). جامع البیان عن تأویل آی القرآن. بیروت: دار المعرفة.
    • طوسی، محمد بن حسن. (1413ق). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
    • طیب حسینی، سید محمود. 1395ش. «شیوه تفسیر بیانی در التفسیر البیانی». فصل‌نامه تخصصی تفسیر، علوم قرآن و حدیث حسنا، سال هشتم، شماره 31، 182ـ198.
    • فاید، عبد الوهاب. (1973م). منهج ابن عطیة فی التفسیر. القاهره: الهیئة العامة لشؤون المطابع الأمیریة.
    • فخر رازی، محمد بن عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • فیومی، احمد بن محمد. (1994م). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. بیروت: دار الکلم الطیب.
    • قرطبی، محمد بن احمد. (1964م). الجامع لاحکام القرآن. القاهرة: دار الکتب المصریة.
    • کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. دار الکتب الاسلامیة: تهران.
    • اللیثی الواسطی، علی بن محمد. (1376ش). عیون الحکم و المواعظ. قم: دار الحدیث.
    • ماتریدی، ابومنصور محمد (1426ق). تفسیر الماتریدی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
    • ماوردی، علی بن محمد. (2000م). النکت و العیون (تفسیر الماوردى‏). بیروت: دار الکتب العربی.
    • محمدی ری­شهری، محمد. (1431ق). نهج الدعاء. قم: دار الحدیث.
    • مجلسی، محمد باقر. (1403ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • مراغی، احمد بن مصطفی. (1946م). تفسیر المراغی. مصر: مطبعة مصطفی البابی الحلبی و اولاده.
    • مکارم شیرازی، ناصر. (1371ش). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیة.
    • ودود، آمنه. (1400ش). قرآن و زن: بازخوانی متن مقدس از منظر یک زن. ترجمه اعظم پویا و معصومه اگاهی. تهران: انتشارات حکمت.
دوره 3، شماره 4
شهریور 1402
صفحه 126-144
  • تاریخ دریافت: 24 اردیبهشت 1402
  • تاریخ بازنگری: 10 مرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 31 شهریور 1402
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1402