واکاوی ابعاد معرفتی مفهوم سلامت در ادعیّه مأثوره « بررسی موردی تعقیب نماز ظهر»

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی و عضو مرکز توسعه پژوهشهای بین رشته ای معارف اسلامی و سلامت. دانشگاه علوم پزشکی ایران

چکیده

شناخت عمیق و دقیق فرهنگ اسلامی، مبتنی بر نگاه علمی به همه آموزه­ های آن از جمله ادعیه است. مسئله پژوهش حاضر آن است که محتوای نیایشی در تعقیب نماز ظهر، چه ابعادی از مفهوم سلامت را در فرهنگ اسلامی آشکار می­سازد؟ بر اساس یافته ­های پژوهش حاضر به روش تحلیلی، دو فراز از دعای مذکور، سه موضوع مهم و راهبردی را در فهم ابعاد مرتبط با مفهوم سلامت، بیماری و درمان منتقل ساخته که همسو و همگرا با سایر مضامین دینی در این عرصه است. نخست، درک وابستگی توأمان سلامت به اراده الهی و کنش انسانی است. موضوع دوم، درک نگاه چندبعدی دین به مفهوم سلامت است که علاوه بر سلامت و آسایش فردی، بعد اجتماعی و معنوی را هم در آن لحاظ داشته است. سومین موضوع، عدم محدودنگری به سلامت­ طلبی، هم ناظر به بیماری­ های جسمی و هم ناظر به بیماری­ های روحی است که دعای فوق آن را جانمایی می­نماید. در نتیجه، مشخص گردید این نیایش هم اعتقادات شخص را در نسبت خود با خالق تقویت می­کند و هم می­تواند محتوایی انگیزشی در ایجاد انگیخته دینی در سالم­سازی هرچه بیشتر نظام عمل‌کردی انسان محسوب گردد. به علاوه، ادعیه مأثوره به‌سان آیات وحی این ظرفیّت را دارند که حجم شناور، متغیر و چندسطحی از معارف اصیل دینی را به مخاطب منتقل سازند.

کلیدواژه‌ها


Analyzing the epistemological aspects of health in documentary supplications; A case study of prayer after noon prayer

Mohammad Mustafa Asadi[1]

 

Abstract

A deep and detailed understanding of Islamic culture is based on a scientific approach to all its teachings, including supplications. The issue of the present research is that what dimensions of the concept of health in Islamic culture are revealed in the content of prayer after noon prayer? Based on the findings of the present research, using the analytical method, two parts of the mentioned prayer convey three important and strategic issues in understanding the aspects related to the concept of health, illness and treatment, which are aligned and converging with other religious themes in this field. First is understanding the mutual dependence of health on divine will and human action. The second issue is to understand the multidimensional view of religion on the concept of health, which, in addition to individual health and comfort, also includes the social and spiritual dimension. The third issue is not restricting the desire for health, both for physical diseases and for mental diseases, which the above prayer refers to. As a result, it was found that this prayer both strengthens a person's beliefs in his relationship with the Creator and can be considered as a motivational content in creating a religious motivation to improve the human functional system as much as possible. In addition, proverbial prayers, like the revelations, have the ability to convey a floating, variable and multi-level amount of authentic religious knowledge to the audience.

Keywords: documentary supplications, prayer after noon prayer, the concept of health, religion and health, prayer and health

 

[1] - Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Faculty of Medicine, Iran University of Medical Sciences. Asady.m@iums.ac.ir

  •  

    فهرست منابع

    کتب:

    • قرآن کریم
    • ابن بابویه، محمد بن علی. (1413ق). من لا یحضره الفقیه، علی‌اکبر غفاری، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    • ابن طاووس، علی بن موسی. (1406ق). فلاح السائل و نجاح المسائل، چاپ اول، قم: بوستان کتاب.
    • ابن فارس، احمد. (1404ق). معجم مقاییس اللغه، عبدالسلام محمد هارون، چاپ اول، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
    • ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب، جمال الدین میردامادی، چاپ سوم، بیروت: دارالفکر.
    • ازدی، عبدالله بن محمد. (1387). کتاب الماء، محمدمهدی اصفهانی، چاپ اول، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی ایران.
    • اصفهانی، محمدمهدی. (1388). آیین تندرستی، چاپ نهم، تهران، تندیس.
    • ایران‌شاهی، اعظم (1401). رد پای سپید خاطرات آیت الله بهجت، چاپ دوم، قم: مؤسسه فرهنگی هنری البهجه.
    • برقی، احمد بن محمد. (1371ق). المحاسن، جلال الدین محدث، چاپ دوم، قم: دار الکتب الاسلامیه.
    • جعفر بن محمد امام صادق علیه­السلام. (1400ق). مصباح الشریعه، چاپ اول، بیروت: اعلمی.
    • حسینی زبیدی، محمدمرتضی (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، چاپ اول، علی هلالی و علی سیری، بیروت: دارالفکر.
    • رازی، محمد بن زکریا. (1422ق). الحاوی فی الطب، هیثم خلیفه طعیمی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
    • راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الفاظ القرآن، صفوان عدنان داوودی، چاپ اول، بیروت: دارالقلم.
    • زرشناس، شهریار. (1397). واژه­نامه سیاسی فرهنگی، چاپ دوم، قم: نشر معارف.
    • طباطبایی، محمدحسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت: مؤسسه الاعلمی.
    • طبری، علی بن سهل. (1423ق). فردوس الحکمه فی الطب، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه. چاپ اول.
    • طوسی، محمد بن حسن. (1411ق). مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، چاپ اول، بیروت: مؤسسه فقه الشیعه.
    • عسکری، حسن بن عبدالله. (1400ق). الفروق فی اللغه، چاپ اول، بیروت: دار الآفاق الجدیده.
    • علی بن الحسین امام سجاد علیه­السلام. (1376). صحیفه سجّادیّه، چاپ اول، قم: نشر الهادی.
    • فیومی، احمد بن محمد. (1414ق). المصباح المنیر، چاپ دوم، قم، دار الهجره.
    • قمی، شیخ عباس. (بی تا). مفاتیح الجنان، چاپ اول، قم: انتشارات اسوه.
    • کفعمی، ابراهیم بن علی. (1418ق). البلد الامین و الدرع الحصین، چاپ اول، بیروت: مؤسسه الاعلمی.
    • کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی، علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    • مجلسی، محمدباقر. (1403). بحار الانوار، چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • مجلسی، محمدباقر. (1423ق). زاد المعاد، علاء الدین اعلمی، چاپ اول، بیروت: مؤسسه الاعلمی.
    • مفضل بن عمر. (بی­تا). توحید المفضل، کاظم مظفر، چاپ سوم، قم: داوری.

    مقالات:

    • فاطمه فیاض، احمدرضا اخوت، مهدی جعفری، حنانه اکبرزاده و سحر باقری.«نقش دعا از منظر آیات و روایات در ارتقای سلامت جسمی و روان­شناختی نشریه پژوهش در دین و سلامت»، دوره 8 شماره 2022 . صفحه 129 – 147
    • فاطمه حسین‌زاده و رسول محمد جعفری. (1398). «نقش ذکر و دعا در سلامتی از منظر آیات و روایات»، نشریه قرآن و طب، دوره 4 شماره 5.
    • سعیده حمله‌داری و سیدروح الله موسوی‌زاده. (1401). «سلامت معنوی در تعارض دعا و اجابت با تأکید بر بیماران»، نشریه سبک زندگی اسلامی، دوره 6 شماره 4، زمستان، صفحات 47 – 56.