تربیت‌ معنوی‌ بر پایه‌ فقر ذاتی‌ در صحیفه‌ سجادیه‌

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار عرفان اسلامی ، گروه الهیات ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان - ایران

2 کارشناسی ارشد فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه پیام نور همدان - ایران

چکیده

اصطلاح تربیت‌ درباره انسان در منطق‌ اندیشمندان مسلمان بیش‌ از هر چیز به‌ معنای‌ پرورش روحی‌ و معنوی‌ به‌ کار می‌رود، چراکه‌ برای‌ انسان، هدفی‌ بالاتر و برتر از تربیت‌ معنوی‌ که‌ در راستای‌ خلقت‌ و بعثت‌ و آغاز و انجام او باشد، وجود ندارد. اما آنچه‌ که‌ در تربیت‌ معنوی‌ اساس و محور قرارگرفته‌ ، فقر ذاتی‌ انسان است‌. بدین‌ معنا که‌ انسان بالذات از خود چیزی‌ ندارد و فقیر محض‌ است‌ و هرگاه فقر ذاتی‌ انسان درک و وجدان شود، نسبت‌ بین‌ خلق‌ و حق‌ تبیین‌ گردیده و مراتب‌ قرب انسان از چنین‌ درکی‌ حاصل‌ می‌گردد.

در٤٣ درصد از ادعیه‌ صحیفه‌ سجادیه‌ به‌ عنوان منشور تربیت‌ معنوی‌ بر اساس آموزه‌های‌ وحیانی‌ اسلام، به‌صورت مستقیم‌ از کلمات مبتنی‌ بر فقر ذاتی‌ انسان در برابر خالق‌ خویش‌ استفاده شده و در بسیاری‌ فرازهای‌ دیگر از نیایش‌های‌ این‌ کتاب بی‌همتا به‌صورت غیرمستقیم‌ به‌ مفهوم فقر ذاتی‌ اشاره‌شده است‌. معارف صحیفه‌ سجادیه‌ در این‌ زمینه‌ از ارزش و اهمیت‌ والای‌ تربیت‌ معنوی‌ بر پایه‌ فقر ذاتی‌ حکایت‌ دارد.

کلیدواژه‌ها


Spiritual education based on inherent poverty in Safiha Sajjadiyeh

Mohammad Reza Fereydooni*[1], Sadegh Panahi Tavana[2]

 

Abstract

The term training in the thoughts of Muslim intellectuals refers to, more than anything else, human beings’ spiritual and incorporeal training, since there is no higher value and goal for an individual than spiritual training which is in accordance with his creation. However, humankind’s innate deprivation is placed at the heart of Islamic spiritual training. In other words, mankind does not possess anything by nature, and is completely deprived, and whenever this innate poverty and deprivation is acknowledged, the relationship between the created and the Creator (God) is specified and humankind gets closer to God. The present study, utilizing a descriptive-analytical method and statistical analyses, aims to find the essence of spiritual training in Sahifa Sajjadia and based on this, appreciating this innate deprivation is believed to be at the core of spiritual training. Therefore, by exploring the following six words: ‘faghr’, ‘fagheh’, ‘maskanah’, ‘za’f’, ‘zolal’, and ‘haghir’ in Sahifa Sajjadia, the study has found that forty three percent of the prayers in Sahifa Sajjadia implicitly refer to the concept of innate deprivation. This implies the importance of essence of spiritual training based on acknowledging innate deprivation.

Key terms: Islamic training, Spiritual training, Innate deprivation, Sahifa Sajjadia

 

[1]- Member of the Faculty of Islamic Theology-Mysticism of Bu-Ali Sina University, Hamedan (*Responsible Author)

[2]- Master's degree in philosophy of education

  • منابع‌:

    • قرآن کریم‌
    • صحیفه‌ کامله‌ سجادیه‌. ١٣٨٨. محمد تقی‌ خلجی‌. تهران. انتشارات میثم‌ تمار. چاپ هفدهم‌.
    • آملی‌، سید حیدر.١٣٦٧. نص‌ النصوص. به‌ اهتمام هنری‌ کربن‌ و عثمان اسماعیل‌ یحیی‌. چاپ دوم. انتشارات توس.
    • ابراهیمی‌ فر، علی‌اصغر. ١٣٨١. ”مبانی‌، اصول، روش ها و اهداف تربیتی‌ در صحیفه‌ سجادیه‌.” ماهنامه‌ معرفت‌. شماره ٥٧. سال١٣٨١.
    • اشعری‌، زهرا و همکاران.١٣٩١. ”بررسی‌ مفهوم، اصول و روش‌های‌ تربیت‌ معنوی‌ از دیدگاه علامه‌ طباطبایی‌.” دو فصلنامه‌ تربیت‌اسلامی‌، سال هفتم‌. شماره ١٥. پاییزو زمستان ٩١.
    • باقری‌، خسرو. ١٣٩١. نگاهی‌ دوباره به‌ تربیت‌ اسلامی‌. تهران. انتشارات مدرسه‌.
    • برازش، علیرضا‌.١٣٩٠. دعا از منظر آیه­اله­العظمی‌ سیدعلی‌ خامنه‌ای(رهبرمعظم‌ انقلاب­اسلامی)‌. انتشارات انقلاب اسلامی‌.
    • جوارشکیان، عباس.١٣٧٨. دین‌ و دنیا ١ (تربیت‌ معنوی‌ و دنیای‌ دین‌). نشریه‌ رشد آموزش معارف اسلامی‌. شماره ٣٩..
    • حافظ، شمس الدین محمد، 1372، دیوان عزلیات، تهران، کتابخانه صفی علی شاه.
    • خوارزمی، تاج الدین حسین بن حسن، 1368، شرح فصوص الحکم، نجیب مایل هروی، انتشارات مولی
    • سلیمانی‌، مصطفی‌. ١٣٩٠. ” درآمدی‌ بر نظام تربیتی‌ و انسان شناسی‌ از منظر صحیه­سجادیه” فصلنامه‌ راه تربیت‌. شماره ١٥.
    • شریفی‌، احمدحسین‌.١٣٨٩. ”درآمدی‌ بر عرفان حقیقی‌ و عرفانهای‌ کاذب.” انتشارات به‌آموز. چاپ پنجم‌.
    • غفاری قره باغ، سیداحمد، 1397: "معنویت در ادیان ابراهیمی" تهران، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
    • فریدونی‌، محمدرضا. ١٣٨٨. وجدان فقر ذاتی‌ و تاثیر آن در افعال و نگرش انسان از دیدگاه علامه‌ طباطبایی‌. فصلنامه‌ اندیشه‌ نوین‌ دینی‌. سال پنجم‌. شماره ١٩.
    • مطهری‌، مرتضی‌. ١٣٧٤، تعلیم‌ و تربیت‌ در اسلام. تهران. انتشارات صدرا.
    • ممدوحی‌ کرمانشاهی‌، حسن‌. ١٣٩٠. شهود و شناخت‌: ترجمه‌ و شرح صحیفه‌ سجادیه‌. انتشارات بوستان کتاب- قم‌.
    • میرباقری‌،سیدمحمدمهدی‌.١٣٩٠. ولایت‌ الهیه‌. گردآورنده: غلام سخی­رضوانی‌. چاپ ششم‌. موسسه‌ فرهنگی‌فجر ولایت‌.
    • نصر اصفهانی‌،احمدرضا و همکاران. ١٣٨٣. ”جایگاه مهارت های‌ اجتماعی‌ مورد نیاز دانش‌ آموزان در کتاب های‌ درسی‌ عمومی‌ دوره متوسطه‌.” دوماهنامه‌ دانشور رفتار. دانشگاه شاهد. شماره٩.
    • هرست‌، پل‌ هیوود و استنلی‌ پیترز، ریچارد.١٣٨٩.منطق‌ تربیت‌. فرهاد کریمی‌. تهران. شرکت‌ انتشارات علمی‌ و فرهنگی‌.

    • Ary,Donald,& etal.(1990)."Introduction to research in education" California . Forth ed.
    • Huber,m.(1998).Psychotheraphy: A Graceful activity. Individual Psuchology, 11.
    • Michel, O (1967).Meatamelogomi.In.G.Kittel & G. Friedrich (Eds.), Theological dictionary of New Testament ( Vol.4, pp.626-629)