بنیان نظری فرهنگ دفاع در قرآن و سنت با الهام گیری از دعای 27 صحیفة سجادیه(دفاع مشروع)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران

چکیده

انسان در ادوار مختلف تاریخ در مواجهه با تجاوز، به طور فطری اقدام به دفع آن نموده است. علی­رغم اتفاق بر پذیرش اصل دفاع به عنوان یک اقدام مجاز، در میان نظریه‌پردازان اختلاف نظرهایی در خصوص مبنای آن وجود دارد. برخی آن را عامل مواجهه جرم و سلب مسئولیت کیفری از مدافع عده‌ای آن را حق و بعضی آن را شرعاً مباح دانسته و گروه دیگر آن را تکلیف و وظیفه می­دانند. در این مقاله ضمن پرداختن به مستندات فقهی آن تحت عنوان بنیان نظری فرهنگ دفاع در قرآن و سنت با الهام‌گیری از دعای 27 صحیفۀ سجادیه (دفاع مشروع) و تبیین برخی شرایط آن، نظریۀ پنجمی ارائه شده است که در پی اثبات آن است. اساساً مهاجم تا زمانی که در حال تهاجم است خون و مالش از قاعدۀ کلی احترام خارج است، بدین جهت است که امام سجاد علیه‌السلام می‌فرماید: «أللَّهُمَّ عَقِّمْ أَرْحَامَ نِسَائِهِمْ وَ یَبِّسْ أَصْلَابَ رِجَالِهِمْ، وَاقْطَعْ نَسْلَ دَوَابِّهِمْ وَ أَنْعَامِهِمْ ...»؛ «بار خدایا! زنانشان را از باردارى عقیم کن و صلب مردانشان را خشک فرما و نسل چهارپایان و گاو و گوسفندشان را قطع کن ...» و یا می‌فرماید: «... و َلَا تُسَوِّغْ لَهُ ظُلْمِی وَ أَحْسِنْ عَلَیْهِ عَوْنِی وَاعْصِمْنِی مِنْ مِثْلِ أَفْعَالِه وَ لا تَجْعَلْنِی فِی مِثْلِ حَالِه‏ ...» «و به دشمن من، اجازة ستم کردن مده و به خوبى مرا در برابرش کمک کن و از انجام کارهایى هم­چون کارهاى او نگهدار و در مثل حال او قرار مده ...» و لذا اگر مدافع باعث خسارت مالی، جرح و یا حتی قتلِ مهاجم گردد به تکلیف خود عمل کرده و خون و مالِ مهاجم به دلیل اقوا بودن سبب از مباشر، هدر است.

کلیدواژه‌ها

دوفصلنامه (علمی-پژوهشی) دعاپژوهی
دوره 2، شماره 2
شهریور 1401
صفحه 57-82

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 دی 1400
  • تاریخ بازنگری: 20 اسفند 1400
  • تاریخ پذیرش: 18 مهر 1401
  • تاریخ انتشار: 01 شهریور 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار